ब्रह्माशी सायुज्य (एकाकार होणे) यावर आधारित धर्म हा मिथ्या धम्म होय

🌼🌼🌼🌼🌼🌼🌼🌼🌼🌼🌼

*_अधम्म म्हणजे काय?_*

_*३. ब्रह्माशी सायुज्य (एकाकार होणे) यावर आधारित धर्म हा मिथ्या धम्म होय*_

*_(क्रमशः)_*

*_!! ॐ मणी पद्मे हूँ !!_*

https://mikamblemahesh.blogspot.com/2024/08/blog-post_2.html

🌼🌼🌼🌼🌼🌼🌼🌼🌼🌼🌼

_जेव्हा बुद्ध आपल्या धम्माचा प्रचार करीत होते तेव्हा एक सिद्धांत प्रचलित होता. *त्याला वेदांत असे म्हणत असत.* या सिद्धांताची तत्त्वे मोजकीच आणि सरल होती._

१. _या विश्वाच्या पृष्ठभूमीत एक सर्वव्यापी जीवनतत्त्व विद्यमान आहे. *त्याला ब्रह्म किंवा ब्रह्मन् असे म्हणतात.* हे ब्रह्म सत्य आहे, यथार्थ आहे. *आत्मा आणि ब्रह्म यात काही अंतर नाही दोन्ही एकच आहेत.*_

२. _जीवात्माचे ब्रह्मात विलीन होणे, मिलन होणे म्हणजेच मानवाची मुक्ती हे त्यांचे दुसरे तत्त्व आहे._

_जेव्हा जीवात्म्याला याचे ज्ञान होते की, आत्मा आणि ब्रह्म एकच आहे तेव्हाच जीवात्म्याचे ब्रह्माशी मिलन होते. आणि आत्मा आणि ब्रह्म एकच आहेत याच्या ज्ञानप्राप्तीचा मार्ग म्हणजे संसाराचा त्याग._

*_या सिद्धांताला वेदांत असे म्हणतात._*

_या सिद्धांताविषयी बुद्धांना काडीचाही आदर नव्हता. त्यांची मान्यता होती की हा सिद्धांत मिथ्या गृहितावर आधारित आहे. यातून काहीही फल निष्पत्ती नाही. म्हणून याची काहीही उपयोगिता नाहीं._

_बुद्धांनी वासेठ्ठ यांचेशी झालेल्या संवादात हे स्पष्ट केले आहे._ 

_*बुद्धांचा तर्क असा होता की कोणतीही बाब सत्य म्हणून स्वीकारावयाची असेल तर त्यासाठी प्रमाणाची आवश्यकता असते.* प्रमाण दोन प्रकारचे असतात._ 

१. अनुभूती आणि 

२. अनुमान.

_बुद्धांनी विचारणा केली, कोणाला ब्रह्माची अनुभूती झाली काय? कोणी ब्रह्म पाहिले आहे काय? कोणी ब्रह्माशी संवाद केला आहे काय? कोणी ब्रह्माचा गंध घेतला आहे काय?_ 

_वासेठ्ठ म्हणाला, "नाही."_

_"ब्रह्माच्या अस्तित्वविषयक अनुमानाधारित प्रमाणही अपर्याप्त आहेत."_

_बुद्धांनी विचारणा केली, "ब्रह्माच्या अस्तित्वाचे अनुमान कशाच्या आधारावर काढता येईल?"_

_काहींचा तर्क असा की, अदृश्य वस्तूंचेही अस्तित्व असते. त्यांच्या मते ब्रह्मा अदृश्य आहे पण त्याचे अस्तित्व आहे. हे एक ढोबळ मानाने केलेले अनुमान आहे. हे अशक्य, असंभव, गृहितावर आधारित अनुमान आहे. अदृश्य वस्तूचेही अस्तित्व असते हे आपण युक्तिवादाकरिता स्वीकारूया._

_याचे सर्वोत्तम उदाहरण म्हणजे विद्युत, विद्युत अस्तित्वात आहे पण ती अदृश्य आहे. पण एवढाच तर्क पर्याप्त नाही. अदृश्य वस्तूने दृश्य स्वरूपात स्वतःला व्यक्त केलेच पाहिजे तेव्हाच ती वस्तू यथाथनि अस्तित्वात आहे हे स्वीकारता येईल. जर अदृश्य वस्तू अन्य रूपात दृश्य स्वरूपात व्यक्त होत नसेल तर ती वस्तू यथार्थाने अस्तित्वात नाही असे मानावे लागेल._

_विद्युत अदृश्य असूनही तिचे अस्तित्व आपण स्वीकारतो कारण ती दृश्य परिणाम उत्पन्न करते. विद्युत प्रकाश उत्पन्न करते. प्रकाशाच्या उपस्थितीमुळे विद्युत अदृश्य असूनही तिचे अस्तित्व आम्ही स्वीकारतो. *हे अदृश्य ब्रह्म काय उत्पन्न करते? हे अदृश्य ब्रह्म काही दृश्य परिणाम उत्पन्न करते काय ?*_

*_याचे उत्तर नकारात्मक आहे._* 

_दुसरे उदा. ही देता येईल. *विधी क्षेत्रात एखादे गृहित स्वीकारले जाते. एखादी कल्पना मान्य केली जाते. तिचे अस्तित्व सिद्ध करता येत नाही. पण ती सत्य आहे हे गृहित धरले जाते. अशी विधिसंमत धारणा आम्ही स्वीकारतो.*_ 

_परंतु अशी विधिसंमत धारणा का स्वीकारली जाते ? ही विधिसंमत धारणा स्वीकारण्याचे कारण, ही धारणा स्वीकारण्याने न्यायसंमत आणि उपयोगी परिणाम प्राप्त होतात._ 

*_ब्रह्म ही कल्पना आहे. पण या कल्पनेच्या स्वीकाराने कोणते उपयोगी परिणाम प्राप्त होतात ?_* 

_वासेठ्ठ आणि भारद्वाज मौनच राहिले._ 

_आपल्या तर्काला अधिक सुदृढ आधार प्राप्त व्हावा यासाठी बुद्ध वासेष्ठ्ठाकडे वळून विचारते झाले, "काय तू ब्रह्माला पाहिले आहेस?" तीनही वेदांच्या ज्ञाता ब्राह्मणात कोणी एक तरी असा ब्राह्मण आहे काय ज्याने प्रत्यक्ष ब्रह्माला पाहिले आहे._ 

_"नाही गौतमा, खरेच एकही नाही."_

_"तीनही वेदांच्या ज्ञाता ब्राह्मणांच्या आचायर्यापैकी एक तरी असा आचार्य आहे काय की ज्याने प्रत्यक्ष ब्रह्माला पाहिले आहे?"_

₹"नाही गौतमा, खरेच एकही असा नाही."_

_"वासेष्ठ्ठा, या ब्राह्मणांच्या पूर्ववर्ती सात पिढ्यांत एक तरी ब्राह्मण आहे काय की ज्याने ब्रह्माला प्रत्यक्ष पाहिले आहे.?"_ 

_"नाही गौतमा, खरेच एक ही असा नाही."_ 

_"तर मग वासेष्ठ्ठा, काय ब्राह्मणांच्या प्राचीन ऋषींनी कोठे असे म्हटले आहे काय की, आम्ही ब्रह्म जाणतो. आम्ही ब्रह्म पाहिले. आम्ही जाणतो की ते कोठे आहे? आम्ही जाणतो की ते कसे आहे?"_ 

_"नाही गौतमा, असे ते म्हणत नाहीत."_

_त्यांनी त्या ब्राह्मण युवकांना प्रश्न विचारणे सुरूच ठेवले. बुद्ध म्हणाले, "आता वासेठ्ठ, तुझा काय विचार आहे? यावरून हे स्पष्ट होत नाही काय की, ब्राह्मणांचे ब्रह्माशी एकाकार, एकरूप होण्याविषयीचे वचन मूर्खपणाची व्यर्थ बडबड आहे."_

_*"वासेठ्ठ, ज्याप्रमाणे दृष्टिहीनांची रांग एक दुसऱ्याचा हात धरून मार्ग क्रमण करते तेव्हा, सर्वात पुढे आहे त्याला काही दिसत नाही. मध्ये आहे त्यालाही काही दिसत नाही आणि अंती आहे त्यालाही दिसत नाही. दिसू शकत नाही. त्याचप्रमाणे ब्राह्मणांची ही वचने उपाहासास्पद आहेत. ते केवळ शब्द आहेत. निरर्थक आणि पोकळ शब्द मात्र."*_

_*हे वासेठ्ठ ज्याप्रमाणे एखाद्याने म्हणावे की, या भूप्रदेशातील सर्वात सुंदर स्त्रीवर मी प्रेम करतो. मी तिची कामना करतो आणि लोक त्याला विचारतील, "बरे आहे हे प्रिय मित्रा, या भूप्रदेशातील सर्वात सुंदर स्त्रीवर तू प्रेम करतोस, तिची कामना करतोस तर ती स्त्री क्षत्रिय आहे किंवा ती स्त्री ब्राह्मण आहे किंवा ती स्त्री वैश्य आहे, किंवा ती स्त्री शूद्र आहे याची तुला माहिती आहे काय?"*_

_*जेव्हा त्याला लोक असे विचारतील तेव्हा त्याचे उत्तर "नाहीं" असे असेल तर. आणि जेव्हा लोक त्याला विचारतील की, "हे प्रिय मित्रा, या भूप्रदेशातील सर्वात सुंदर स्त्रीवर तू प्रेम करतोस, तिची कामना करतोस, त्या स्त्रीचे नाव काय? तिचे गोत्र काय? तिचा बांधा उंच आहे, ठेंगणा आहे की मध्यम आहे? ती कृष्णवर्ण आहे अथवा शुक्लवर्ण आहे. अथवा कोणत्या गावात, नगरात किंवा शहरात ती वास्तव्य करते?" असे विचारल्यावर त्याचे उत्तर "नाही" असे असेल तर.*_ 

_आता वासेष्ठ्ठा, तुझा काय विचार आहे? त्या माणसाचे हे कथन मूर्खपणाचे आहे?_

_ते ब्राह्मण वदले, "खरेच श्रमण गौतमा, हे असेच आहे."_

_*याचे तात्पर्य असे की ब्रह्म सत्य नाही. आणि असत्यावर आधारित धर्म व्यर्थ आहे. अनुपयोगी आहे.*_

*_मंगल होवो! कल्याण होवो! भले होवो!_*

🌼🌼🌼🌼🌼🌼🌼🌼🌼🌼🌼 

*_संकलन - महेश कांबळे_*

*_दिनांक :- ०३/०८/२०२४_*

*_संदर्भ :-_*

_*१) भगवान बुद्ध आणि त्यांचा धम्म, तिसरा खंड भाग ४*_

🌼🌼🌼🌼🌼🌼🌼🌼🌼🌼🌼