पुण्णिका थेरी

  🌼🌼🌼🌼🌼🌼🌼🌼🌼🌼🌼

*_पुण्णिका थेरी_*

*_!! ॐ मणी पद्मे हूँ !!_*

https://mikamblemahesh.blogspot.com/2024/06/blog-post_30.html

🌼🌼🌼🌼🌼🌼🌼🌼🌼🌼🌼

      _भगवान बुद्ध हे स्त्री स्वातंत्र्याच्या विरोधात आहेत असा एक आरोप त्यांच्यावर केला जातो त्याला कारण म्हणजे भिक्षुणि संघाच्या विनयांची संख्या ही भिक्षु संघाच्या विनयापेक्षा अधिक असणे हे होय. पण हे काही खरे नव्हे. भिक्षूणी संघाला त्या काळच्या परिस्थिती नुसार काही कडक नियम तथागतांनी घालून दिले होते._

_बौद्ध स्त्रियांना सर्व धर्मग्रंथ वाचण्याची मोकळीक बुद्ध काळापासून आहे. आजला ब्रह्मदेशात त्रिपिटक ग्रंथाचे अध्ययन केलेल्या आणि करणाऱ्या पुष्कळ स्त्रिया आहेत. इंग्रज सरकारच्या तर्फेने ब्रह्मी राजाच्या पद्धतीस अनुसरून पालिभाषेतील बौद्ध वाङ्मयाची परीक्षा घेऊन काही बक्षिसे वाटण्यात येतात. या परीक्षेत उत्तीर्ण होऊन बऱ्याच स्त्रियांनी बक्षिसे मिळविले आहे._

_*बुद्ध हे स्त्री स्वातंत्र्याचे कधीच विरोधक नव्हते. त्यांनी जसे भिक्षु संघास प्रशिक्षण दिले अगदी तसेच भिक्षूनी संघास ही दिले. त्यांच्या काळात कित्येक भिक्षुनी ह्या अर्हत झाल्या होत्या.* कित्येक प्रसंगी ह्या थेरींनी मोठमोठ्या विद्वान् पुरुषांनाहि आपल्या अधिकारयुक्त वाणीने उपदेश करून सन्मार्गाकडे वळविल्याच्या गोष्टी त्रिपिटकात आढळतात. सुत्त पिटकातील थेरी गाथा ह्याचे मूर्तिमंत उदाहरण आहे. थेरी गाथेतीलच एका थेरीचे उदाहरण आपण पाहूया :-_

_*पुण्णिका नावाची भिक्षुणी* पहाटेस उठून विहारातील भिक्षुणीच्या उपयोगासाठी पाणी आणण्यास नदीवर गेली होती. तेथे एक ब्राह्मण प्रातः स्नान करीत होता. त्याला पाहून ती म्हणाली :-_

_*उदहारी अहं सीते सदा उदकमोतरिं। अय्यानं दण्डभयं भीता वाचादोसभयाट्टिता ।। कस्स ब्राह्मण त्वं भीतो सदा उदकमोतरि। वेधमानेहि गत्तेहि सीतं वेधयसे भुसं ।।*_

_या थंडीमध्ये भिक्षुणीसंघाच्या भयाने (मला दोष देतील या भयाने) पाणी नेण्यासाठी मी या पाण्यात सदोदित उतरते. परंतु हे ब्राह्मणा, या तुझ्या थंडीने आखडून गेलेल्या गात्रांनी तू या पाण्यात कोणाच्या भयाने सदोदित उतरतोस ? थंडीने त् आखडलेला दिसतोस ?_

_ब्राह्मण म्हणाला:-_

_*जानन्तीव तुवं भोति पुण्णिके परिपुच्छसि । करोन्तं कुसलं कम्म रुघन्तं कम्मं पांपकं ।। यो च वुड्‌ढो दहरो वा पापं कम्मं पकुब्बति । दकाभिसेचना सोपि पापकम्मा पमुच्चति ।।*_

_मी पुण्यकर्म करीत आहे, आणि पापकर्माचा निरोध करतो आहे, हे जाणत असता, भवति पुण्णिके, तू हा प्रश्न कसा विचारतेस? *जो कोणी म्हातारा किंवा तरुण पाप करितो, तो प्रातःस्नानाने त्या पापापासून मुक्त होतो.* (हे तुला ठाऊक नाही काय?)_

_पुण्णिका म्हणाली :-_

_*कोनु ते हदमक्खासि अजानन्तस्सजानको । दकाभिसेचना नाम पापकम्मा पमुच्चति ।।१।। सग्गं नून गमिस्सन्ति सब्बे मंडूककच्छपा। नागा च सुंसुमारा च ये चञ्जे उदके चरा ।।२।। ओरब्धिका सूकरिका मच्छिका मिगबंधका। चोरा च वज्झघाता च ये चओ पापकम्मिनो ।। दूकाभिशेचना तेपि पापकम्मा पमुच्चरे ।।३।।*_

१. हे ब्राह्मणा, स्नानाने पापापासून मुक्त होतो हे तुला अजाणाला कोणी अजाणाने सांगितले ? 

२. बेडूक, कासव, सर्प, मगर इत्यादि पाण्यात राहणारे सर्व प्राणी स्वर्गासच जाणार आहेत काय? 

३. बकरे मारणारे, डुकरे मारणारे, मासे मारणारे कोळी, पारधी, चोर, फाशीची शिक्षा झालेले मनुष्य हे आणि दुसरे पापी लोक स्नानानेच पापकर्मापासून मुक्त होतील काय ?

*_सचे इमा नदियो ते पापं पुब्बे कतं बहूं। पुञपिमा बहेय्युं ते तेन त्वं परिबाहिरो ।।४।। यस्स ब्राह्मण त्वं भीतो सदा उदकमोतरि। तमेव ब्रह्मे मा कासि मा ते सीतं छबि हने ।।५।।_*

४. हे ब्राह्मणा, या नद्या जर तुझे पाप वाहून नेतील, तर त्याबरोबर पुण्यहि वाहून नेतील. मग पुण्यालाहि तू मुकशील ! (

५. म्हणून हे ब्राह्मणा, ज्या पापाच्या भयाने तू नित्य या पाण्यात उतरतोस, तेच तू करू नकोस; व्यर्थ थंडीने तुझ्या अंगाला बाधा का करून घेतोस ?

_हा पुण्णिकेचा उपदेश ऐकून संतुष्ट होऊन एक वस्त्र घेऊन तिजपाशी आला, आणि तिला म्हणाला *"भवति पुण्णिके, कुमार्गापासून सन्मार्गाकडे तू मला वळविलेस; म्हणून हे वस्त्र मी तुला देतो."*_

_पुण्णिका म्हणाली : -_

_*तय्हेव साटको होतु नाहमिच्छामि साटकं । सचे भायसि दुक्खस्स सचे ते दुक्खमप्पियं ।। माकासि पापकं कम्मं आवि वा यदि वा रहो ।।१।। सचे च पापकं कम्म करिस्ससि करोसि वा। न ते दुक्खा पमुत्यत्थि उपेच्चापि पलायतो ।।२।। सचे भायसि दुक्खस्स सचे ते दुक्खमप्पियं । उपेहि बुद्धं सरणं धम्मं संघ च तादिनं ।। समादियाहि सीलानि तं ते अत्थाय हेहिति ।।३।।*_

१. हे ब्राह्मणा, तुझे वस्त्र तुझ्याच जवळ ठेव. मी ते इच्छीत नाही. तू जर दुःखास भितोस, तुला जर दुःख अप्रिय आहे, तर एकांती किंवा लोकांती पापकर्म करू नकोस. 

२. जर तू पापकर्म करीत आहेस, किंवा करशील, तर कोठेहि पळून गेलास तरी दुःखापासून तुझी मुक्तता होणार नाही! 

३. जर तू दुःखाला भितोस, दुःख जर तुला अप्रिय आहे, तर तू बुद्धाला शरण जा, धर्माला शरण जा, आणि अर्हन्तांच्या संघाला शरण जा. शीलाचे नियम पाळ. यानेच तुझे हित होईल."

_या उपदेशाने तो ब्राह्मण बौद्धमतानुयायी झाला. पुढे तो मोठा साधु झाला. तेव्हा त्याने हे उद्वार काढिले._

*_ब्रह्मबंधु पुरे आसिं अज्जम्हि सच्चब्राह्मणो। तेविज्जो वेदसंपन्नो सोत्थियो चम्हि न्हातको ।।_*

_*पूर्वी मी केवळ नावाचा ब्राह्मण होतो. परंतु आता मी खरा ब्राह्मण झालो. कारण आता त्रैविद्य (बौद्धधर्मांत सांगितलेल्या तीन विद्या जाणणारा) आहे, मी वेदसंपन्न (ज्ञानसंपन्न) आहे. मी पुरोहित (स्वस्तिसुखाचा लाभी) आहे, मी स्त्रातक (मुक्त) आहे!*_

*_मंगल होवो! कल्याण होवो! भले होवो!_*

*_!!ॐ मणी पद्मे हूँ !!_*

🌼🌼🌼🌼🌼🌼🌼🌼🌼🌼🌼 

*_संकलन - महेश कांबळे_*

*_दिनांक :- ३०/०६/२०२४_*

*_संदर्भ :-_*

_*१) सुत्तपिटक - खुद्दकनिकाय - थेरीगाथा*_

*_२) बुद्ध धर्मावरील चार निबंध_*

🌼🌼🌼🌼🌼🌼🌼🌼🌼🌼