स्मृतीच्या उत्पत्तीचे सोळा प्रकार

🌼🌼🌼🌼🌼🌼🌼🌼🌼🌼🌼

*_स्मृतीच्या उत्पत्तीचे प्रकार_*

*_!! ओम मणी पद्मे हूँ !!_*

🌼🌼🌼🌼🌼🌼🌼🌼🌼🌼🌼

*_राजा म्हणाला, "भंते, किती प्रकाराने स्मृती उत्पन्न होते ?"_*

_“महाराज, सोळा प्रकारांनी स्मृतीचा उगम होतो ते सोळा प्रकार असे :-_

_*१. अभिज्ञेमुळे (पूर्वज्ञानामुळे) स्मृती उत्पन्न होते :-* आयुष्मान आनंद, उपासिका खुजुत्तरा अगर ज्यांना अशी अभिज्ञा शक्ती प्राप्त झाली होती, असे लोक आपल्या पूर्वजन्मातील गोष्टीचेसुद्धा स्मरण करीत होते._

_*२. बाह्य गोष्टीमुळे स्मृती उत्पन्न होते :-* जे विसराळू असतात, त्यांना वेळोवेळी सांगत असल्यामुळे त्यास स्मरण होते._

_*३. एखादा मोठा प्रसंग घडला असता स्मृती उत्त्पन्न होते :-* जसे, राजांच्या अभिषेकाची व्यवस्था चालली असता त्यांना स्मरण होते, किंवा स्वतःच्या श्रोतापत्ती फळाच्या प्रसंगामुळे स्मरण होते._

_*४. आनंदाच्या प्रसंगानेसुद्धा स्मृती उत्पन्न होते :-* अमक्यावेळी त्या गोष्टीने अतिशय आनंद झाला अशा स्मरणाने स्मृती उत्पन्न होते._

_*५. दुःखद प्रसंगामुळे स्मृती उत्पन्न होते :-* अमक्या ठिकाणी त्याप्रसंगाने फार दुःख भोगावे लागले होते. अशी आठवण होताच स्मरण होते._

_*६. साम्य आढळून आल्यामुळे स्मृती उत्पन्न होते :-* जसे आपल्या आई, वडील, भाऊ, बहीण इत्यादी समान दुसऱ्या व्यक्तीस पाहून स्मरण होते किंवा एखाद्या उंट, बैल, गाढव वगैरे समान दुसऱ्या उंट, बैल किंवा गाढव दृष्टीस पडले असता स्मरण होते._

_*७. असमानतेमुळे स्मृती उत्पन्न होते :-* जसे अमक्याचे रूप असे आहे, शब्द असा आहे, सुगंध असा आहे, स्वाद असा व स्पर्श असा आहे व यांचा नाही असे दोन वस्तूंच्या असमानतेसंबंधी विचार करीत असता स्मरण होते._

_*८. दुसऱ्यांनी सांगितल्यामुळे स्मृती उत्पन्न होते :-* अमक्या ठिकाणी असे घडले होते, असे सांगताच आपणास स्मरण होते._

_*९. एखादी खूण पाहून स्मृती उत्पन्न होते  :-* एखादी खूण पाहून एखाद्या बैलासंबंधी स्मरण होते._

_*१०. प्रयत्न केल्याने स्मृती उत्पन्न होते :-* एखाद्या विसराळू मनुष्यास दुसऱ्याने 'आठवण करा, आठवण करा' असे म्हटल्यानंतर तो प्रयत्न करतो आणि त्या गोष्टीचे त्याला स्मरण होते._

_*११. विचार करीत असता स्मृती उत्पन्न होते :-* अमक्या वाक्यानंतर अमके वाक्य लिहावयास पाहिजे असे उत्तम लेखकाला चटकन समजून येते._

_*१२. मोजणी करीत असल्यामुळे स्मृती उत्पन्न होते :-* हिशेबात प्रवीण असलेले मुनीम मोठमोठे गणित आणि बेरजा चटकन करून घेतात._

_*१३. मुखोद्गत असल्यामुळे स्मृती उत्पन्न होते :-* पुन्हाः पुन्हाः घोकून पाठ करणाऱ्या लोकांना त्या गोष्टी चटकन आठवतात._

_*१४. चिंतनामुळे स्मृती उत्पन्न होते :-* भिक्षु लोक चिंतनाच्या (समाधीच्या) बळाने आपल्या पूर्वजन्मीच्या अनेक गोष्टीचे स्मरण करतात. एका जन्मीच्या असोत की अनेक जन्मीच्या परंतु स्थळ, काळ, योनी व आकार इत्यादी सर्व प्रकारच्या स्थितींचे त्यांना स्मरण होते._

_*१५. संदर्भामुळेही स्मृती उत्पन्न होते :-* कोणी वकील आपल्या शागीर्दास म्हणतो की 'ते पुस्तक आण' त्यानंतर पुस्तक पाहतो व त्याला त्या कायद्याचे स्मरण होते._

_*१६. कोणाकडे ठेवलेल्या वस्तूत पाहून यासाठी केलेल्या कराराची आठवण होते.*_

_*१७. पूर्वानुभवामुळे स्मृती उत्पन्त होते :-* पाहिलेल्या रूपाचे, ऐकलेल्या शब्दांचे, उपभोगलेल्या सुगंधाचे, चाखलेल्या स्वादाचे, केलेल्या स्पर्शाचे व झालेल्या अनभूतीचे स्मरण होते.

_“महाराज याच सोळा *(शब्द प्रयोगात १६ स्मृत्या आल्या असल्या तरी त्या अनुक्रमाने १७ आहेत)* प्रकारांनी स्मृतीचा उगम होतो."_

*_मंगल होवो! कल्याण होवो! भले होवो!_*

*_!! ओम मणी पद्मे हूँ !!_*

🌼🌼🌼🌼🌼🌼🌼🌼🌼🌼🌼

*_संकलन - महेश कांबळे_*

*_दिनांक :- २४/१२/२०२३_*

*_संदर्भ :-_*

*_१) मिलिन्द प्रश्न_*

https://mikamblemahesh.blogspot.com/2023/12/blog-post_24.html

🌼🌼🌼🌼🌼🌼🌼🌼🌼🌼🌼