Sunday, 24 September 2023

वासेट्ठसूत्र (मराठी)

 🌼🌼🌼🌼🌼🌼🌼🌼🌼🌼🌼

*_वासेट्ठभारद्वाजा सुत्तं _*

*_!! ओम मणी पद्मे हूँ !!_*

🌼🌼🌼🌼🌼🌼🌼🌼🌼🌼🌼

आम्ही दोघे आचार्याकडून 'त्रैविद्य' म्हणून संमत असून त्याप्रमाणे आम्ही प्रकट निवेदनही करतो. मी पुष्करसादींचा व हा तारूक्षाचा विद्यार्थी आहे. (१)

त्रैविद्यांचे जे शिक्षण त्यात आम्ही पारंगत आहोत. पदात, व्याकरणात आणि जल्पात (म्हणजे वेदात) आम्ही आचार्यांसारखे (प्रवीण) आहोत. (२) 

हे गौतमा, त्या आमचा जाति-वादासंबंधाने विवाद आहे. जन्माने ब्राह्मण होतो असे भारद्वाज म्हणतो व हे चक्षुमान, कर्माने ब्राह्मण होतो, असे मी म्हणतो, हे तू समज. (३)

ते आम्ही दोघे परस्परांची समजूत घालू शकत नाही. त्यासाठी सम्बुद्ध म्हणून प्रसिद्ध असलेल्या भगवन्ताला विचारण्यास आम्ही आलो. (४) 

(अमावस्येच्या) क्षयानंतर पुनरूदित होणाऱ्या (बिजेच्या) चंद्राला पाहून लोक जसे हात जोडून नमस्कार करतात तसेच ते या जगी गोतमालाही करतात. (५)

तू जगाचा चक्षू म्हणून उत्पन्न झाला आहेस. यासाठी तुला विचारतो की, जन्माने ब्राह्मण होतो की कर्माने होतो? आम्हास हे समजत नाही. तेव्हा ब्राह्मण कसा होतो हे आम्हास समजावून सांग. (६) 

त्या तुम्हाला- हे वासेष्ठा, असे भगवान म्हणाले- मी अनुक्रमे यथार्थतया प्राण्यांचा जातिविभाग (निरनिराळे प्रकार) समजावून देतो. कारण (प्राणि - ) जाती भिन्न भिन्न आहेत. (७) 

तुम्ही गवत आणि झाडे पहा. जरी ती आपण भिन्न आहोत असे म्हणत नाहीत, तरी त्यांचा जातिविशिष्ट आकार आहे. कारण त्यांच्यात भिन्न भिन्न जाती आहेत. (८)

त्यानंतर किडे, पतंग आणि कुंथ-मुंग्या पर्यंतचे (लहान जीव) पहा. त्यांचा जातिविशिष्ट आकार आहे. कारण त्यांच्यात भिन्न भिन्न जाती आहेत. (९) 

लहान आणि मोठे चतुष्पदही पहा. त्यांचा जातिविशिष्ट आकार आहे. कारण त्यांच्यात भिन्न भिन्न जाती आहेत. (१०)

पोटाने सरपटणारे लांब पाठीचे सर्पही पहा. त्यांचा जातिविशिष्ट आकार आहे. कारण त्यांच्यात भिन्न भिन्न जाती आहेत. (११) 

तदनंतर पाण्यात वास करणारे जलचर मासेही पहा. त्यांचा जातिविशिष्ट आकार आहे. कारण त्यांच्यात भिन्न भिन्न जाती आहेत. (१२) 

त्यानंतर पंखांनी उडणारे आकाशमार्गी पक्षीही पहा. त्यांचा जातिविशिष्ट आकार आहे. कारण त्यांच्यात भिन्न भिन्न जाती आहेत. (१३) 

जसा या प्राणी-जातीत जातिविशिष्ट भिन्न भिन्न आकार सापडतो, तसा मनुष्यात जातिविशिष्ट भिन्न भिन्न आकार सापडत नाही. (१४) 

केसांनी, डोक्याने, कानांनी, डोळ्यांनी, तोंडाने, नाकाने, ओठांनी किंवा भिवयांनी, (१५) 

मानेने, खांद्यांनी, पोटाने, पाठीने, कमरेने, छातीने, लिंगाने, किंवा स्त्रीपुरूषसंगाने, (१६) 

हातांनी, पायांनी, बोटांनी किंवा नखांनी, जंघांनी. मांड्यांनी, कांतीने किंवा स्वराने, जसा इतर जातीत जातिविशिष्ट आकार सापडतो, तसा मनुष्यात नाहीच नाही. (१७) 

हा जातिविशिष्ट आकार माणसा-माणसाच्या शरीरात भिन्नपणे आढळत नाही. मनुष्यजातीतील भेद हा केवळ वाक्प्रचारावर अवलंबून असतो. (१८)

मनुष्यात जो कोणी गाई राखून उपजीविका करतो तो, हे वासेष्ठा, शेतकरी आहे, ब्राह्मण नव्हे, असे समज. (१९) 

मनुष्यात जो कोणी भिन्न भिन्न कारागिरीने उपजीविका करतो तो, हे वासेष्ठा, कारागीर आहे, ब्राह्मण नव्हे, असे समज. (२०) 

मनुष्यात जो कोणी व्यापारावर उपजीविका करतो तो, हे वासेष्ठा, वाणी आहे, ब्राह्मण नव्हे, असे समज. (२१)

मनुष्यात जो कोणी शिपायाचे काम करतो तो, हे वासेष्ठा, शिपाई आहे, ब्राह्मण नव्हे, असे समज. (२२)

मनुष्यात जो कोणी चोरीवर उपजीविका करतो तो, हे वासेष्ठा, चोर आहे, ब्राह्मण नव्हे, असे समज. (२३) 

मनुष्यात जो कोणी धनुर्विद्येवर उपजीविका करतो तो, हे वासेष्ठा, योद्धा आहे, ब्राह्मण नव्हे, असे समज. (२४)

मनुष्यात जो कोणी पुरोहितपणावर उपजीविका करतो तो, हे वासेष्ठा, याजक आहे, ब्राह्मण नव्हे, असे समज. (२५) 

मनुष्यात जो कोणी गावावर आणि राष्ट्रावर सत्ता चालवितो तो, हे वासेष्ठा, राजा आहे, ब्राह्मण नव्हे, असे समज. (२६) 

आईच्या उदरातून जन्मणाऱ्याला मी ब्राह्मण म्हणत नाही. जर त्याजपाशी संपत्ती असली, तर तो (इतर जनांस) 'भो' शब्दाने संबोधण्यास (म्हणजे एकेरी पद्धतीने) तेवढा पात्र होतो. पण जो संपत्तीविरहित व आदानविरहित, त्याला मी ब्राह्मण म्हणतो. (२७) 

सर्व संयोजने तोडून जो त्रास पावत नाही, जो संगाच्या पार जातो, व जो विसंयुक्त त्याला मी ब्राह्मण म्हणतो. (२८)

नधी (क्रोधरूपी रस्सी), वस्त्रा (तृष्णारूपी रस्सी) आणि (अनुशयरूपी) अनुक्रमासहित वागुरा (६२ प्रकारची सांप्रदायिक बुद्धी) घेवून व अर्गला (मुसके) फेकून जो बुद्ध होतो, त्याला मी ब्राह्मण म्हणतो. (२९) 

(नधी आणि वरत्रा म्हणजे एक प्रकारच्या चामड्याच्या वाद्या, ज्यांची वगुरा (मुसके) करतात) 

जो द्वेषरहीत राहून शिवीगाळी, वध आणि बन्धन सहन करतो, क्षान्तिबळ हेच ज्याचे सैन्यबळ, त्याला मी ब्राह्मण म्हणतो. (३०) 

अक्रोधी, व्रतवान, शीलवान, (लोभाने) न फुगलेला, हान्त व अन्तिम शरीर धारण करणारा, त्याला मी ब्राह्मण म्हणतो. (३१)

कमल पत्रावरील पाण्याप्रमाणे, व आरीच्या अग्रावरील मोहरीच्या दाण्याप्रमाणे जो विषयोपभोगात लिप्त होत नाही, त्याला मी ब्राह्मण म्हणतो. (३२) 

जो याच जन्मी आपल्या दुःखाचा अन्त जाणतो, ज्याने आपले ओझे खाली टाकले व जो संयोगविरहित झाला, त्याला मी ब्राह्मण म्हणतो. (३३) 

गंभीरप्रज्ञ, मेघावी, मार्गामार्ग जाणण्यात प्रवीण व उत्तमार्थ पावलेला, त्याला मी ब्राह्मण म्हणतो. (३४) 

गृहस्थ आणि परिव्राजक या उभयतांच्या संसर्गापासून मुक्त, गृहबुद्धीपासून दूर राहणारा व अल्पेच्छ, त्याला मी ब्राह्मण म्हणतो. (३५) 

चराचर भूतमात्रांविषयी दण्डबुद्धी सोडून जो हंसा करीत नाही, त्याला मी ब्राह्मण म्हणतो. (३६)

विरोधी लोकात अविरोधी, आत्मदंडन करण्यात शांत व आदान करण्यात (लोभी जनात) अनादान, त्याला मी ब्राह्मण म्हणतो. (३७) 

ज्याचे काम, क्रोध, अहंकार आणि (परगुणांबद्दल) तिरस्कार हे आरीच्या अग्रावरील मोहरीच्या दाण्याप्रमाणे गळाले, त्याला मी ब्राह्मण म्हणतो. (३८)

अकर्कश, आर्जवी, सत्य, व जे कोणालाही खुपणार नाही असेच वचन बोलणारा, त्याला मी ब्राह्मण म्हणतो. (३९)

आणि जो या जगात दीर्घ किंवा हस्व, अणु किंवा स्थूल, सुन्दर किंवा असुन्दर वस्तु चोरीत नाही, त्याला मी ब्राह्मण म्हणतो. (४०) 

ज्याला इह किंवा परलोकाविषयी आसक्ती नाही, जो अनासक्त व विसंयुक्त, त्याला मी ब्राह्मण म्हणतो. (४१)

ज्याला आलय नाही, जो ज्ञान पावून निःशंक झाला व जो अमृताप्रत (निर्वाणाप्रत) पोहोचून त्यात अवगाहन करतो, त्याला मी ब्राह्मण म्हणतो. (४२) 

जो इहलोकी पुण्य आणि पाप या दोघांचाही संग सोडून गेला, जो अशोक, विमल आणि शुद्ध, त्याला मी ब्राह्मण म्हणतो. (४३) 

जो चंद्रासारखा विमल, शुद्ध, प्रसन्न, अनाविल (स्वच्छ) व ज्याची भवतृष्णा नष्ट झाली, त्याला मी ब्राह्मण म्हणतो. (४४) 

जो या विषममार्गी दुर्गम, मोहमय संसाराच्या पलीकडे गेला, जो उत्तीर्ण, पार गेलेला, ध्यानरत, निष्कम्प, निःशंक व उपादानरहित होऊन शांत झालेला, त्याला मी ब्राह्मण म्हणतो. (४५) 

या जगी जो विषयोपभोग सोडून अनागारिक प्रवज्जा घेतो, व ज्याची कामवासना नष्ट झाली, त्याला मी ब्राह्मण म्हणतो. (४६) 

या जगी जो तृष्णा सोडून अनागारिक प्रवज्जा घेतो, ज्याची तृष्णा व भववासना नष्ट झाली, त्याला मी ब्राह्मण म्हणतो. (४७) 

जो मानवी बंधन सोडून दिव्यबंधनाच्या पलीकडे गेला, व सर्व बंधनातून मोकळा झाला, त्याला मी ब्राह्मण म्हणतो. (४८) 

रति आणि अरति सोडून शांत झालेला, निरूपाधि व सर्व लोकविजयी शूर, त्याला मी ब्राह्मण म्हणतो. (४९)

जो प्राण्यांचे मरण व उत्पत्ती सर्वथैव जाणतो, जो अनासक्त, सुगत आणि बुद्ध, त्याला मी ब्राह्मण म्हणतो. (५०) 

ज्याची गती देवांना, गंधर्वांना किंवा मनुष्यांना माहीत नाही, जो क्षीणास्रव, अर्हन्, त्याला मी ब्राह्मण म्हणतो. (५१) 

ज्याला पूर्व पदार्थांविषयी, भावी पदार्थांविषयी किंवा वर्तमान पदार्थांविषयी काहीच वासना नाही, जो अकिंचन व आदानरहित, त्याला मी ब्राह्मण म्हणतो. (५२)

ऋषभ, प्रवर, धीर, महर्षी, विजयी, अप्रकम्प्य, स्नातक आणि बुद्ध, त्याला मी ब्राह्मण म्हणतो. (५३)

जो पूर्वजन्म स्मरतो, सद्गती आणि असद्गती जाणतो, आणि जन्मक्षय (निर्वाण) प्राप्त करून घेतो, त्याला मी ब्राह्मण म्हणतो. (५४) 

नाव आणि गोत्र हा एक जगातला वाक्प्रचार आहे. लोकसंमतीने तो ठरतो, व त्या त्या ठिकाणी तसे तसे कल्पिले जाते. (५५) 

अज्ञानी माणसांच्या अन्तःकरणात चिरकाल वास करणारे असे हे एक मिथ्यादर्शन आहे. अज्ञजन 'जन्माने ब्राह्मण होतो' असे आम्हाला सांगतात. (५६)

*_जन्माने ब्राह्मण होत नाही व जन्माने अब्राह्मण होत नाही; कर्माने ब्राह्मण होतो व कर्माने अब्राह्मण होतो. (५७)_* 

शेतकरी कर्माने होतो, कारागीर कर्माने होतो, वाणी कर्माने होतो व शिपाई कर्माने होतो. (५८)

चोरही कर्माने होतो, योद्धाही कर्माने होतो, याजक कर्माने होतो व राजाही कर्माने होतो. (५९)

प्रतीत्यसमुत्पाद जाणणारे व कर्मफल जाणण्यात कुशल पंडित याप्रमाणे यथार्थतया कर्म जाणतात. (६०)

कर्माने जग चालते, प्राणी कर्माने जगतात, चालणारा रथ जसा अणीवर अवलंबून असतो, तसे प्राणी कर्मबंधनावर अवलंबून राहतात. (६१)

तपाने, ब्रह्मचर्याने, संयमाने आणि दमाने ब्राह्मण होतो. हे ब्राह्मण्य उत्तम होय. (६२)

(पूर्वजन्म जाणणे सद्गती-दुर्गती जाणणे व जन्म-क्षय प्राप्त करून घेणे या) तीन विद्यांनी संपन्न, शान्त व ज्याला पुनर्जन्म नाही तो, हे वासेष्ठा, सुज्ञांचा शक्र आणि ब्रह्मा आहे, असे समज. (६३)

*_मंगल होवो! कल्याण होवो! भले होवो!_*

*_!! ओम मणी पद्मे हूँ !!_*

🌼🌼🌼🌼🌼🌼🌼🌼🌼🌼🌼

*_महेश कांबळे_*

*_दिनांक :- २४/०९/२०२३_*

*_संदर्भ :- सुत्तपिटक - दिघनिकाय - पाथिकवग्गपाळी_*  

              *_४ अग्गञ्ञसुत्तं - वासेट्ठभारद्वाजा_*

https://mikamblemahesh.blogspot.com/2023/09/blog-post_63.html

🌼🌼🌼🌼🌼🌼🌼🌼🌼🌼

No comments:

Post a Comment

कोलित सुत्त

🌼🌼🌼🌼🌼🌼🌼🌼🌼🌼🌼 *_कोलित सुत्त_* https://mikamblemahesh.blogspot.com/2025/06/blog-post_41.html 🌼🌼🌼🌼🌼🌼🌼🌼🌼🌼🌼  _'कोलित सुत...