🌼🌼🌼🌼🌼🌼🌼🌼🌼🌼🌼
*_दाठावंस_*
*_!! ओम मणी पद्मे हूँ !!_*
🌼🌼🌼🌼🌼🌼🌼🌼🌼🌼🌼
_*बाराव्या शतकाच्या अखेरीस किंवा तेराव्या शतकाच्या सुरूवातीस पुलत्थिपूर (पोलोन्नारुवा) येथील रहिवासी सिंहली भिक्षू सारिपुत्त यांचे शिष्य धर्मकीर्ती महास्थवीर (धम्मकित्ती महास्थवीर) यांनी 'दाठावंस' ची रचना केली होती.* हा भिक्षु संस्कृत, मागधी भाषा (पाली), तर्कशास्त्र, व्याकरण, काव्य आणि आगमा इत्यादींमध्ये पारंगत होता. *ते त्यांच्या समकालीन सिंहली राजा पराक्रमबाहू प्रथम (११९७-१२००) चे राजगुरू होते.* श्लोकांवर त्यांचा प्रचंड अधिकार होता, हे 'दाठावंस' मध्ये वापरल्या गेलेल्या जगति, स्रग्धरा, मंदाक्रांता, इंद्रवज्र, उपेंद्रवज्र इत्यादी विविध श्लोकांवरून कळते. *'दाठावंस' ही बुद्धाच्या दात-धातूची कथा आहे. हे संस्कृत काव्य शैलीमध्ये लिहिलेले आहे आणि त्यात पाच विभाग आहेत. 'दाठावंस'च्या शेवटी लेखकाने स्वतःच्या या निर्मितीला 'जिनदन्तधातुवंस' असे संबोधले आहे. याला 'दन्तधातुवंस' असेही दुसरे नाव आहे.*_
_*चुळवंस ३७/९३ मध्ये 'दाठाधातुवंस' ('दाठाधातूस्स वंसम्हि) असा उल्लेख आहे.* मललसेकर हे दाठाधातुवंसाला दाठावंसाहून वेगळे मानतात आणि त्याच्या समकालीन किंवा किंचित नंतरच्या रचना आहेत, परंतु या दोन्ही एकाच रचना असल्याचे मत डॉ.लाहा यांचे आहे. *'दाठावंस'चा विषय 'थुपवंस' या विषयाशी मिळतीजुळती आहे. त्यांच्याप्रमाणेच, गौतम बुद्धाच्या आधीच्या बुद्धांचे येथे तपशीलवार वर्णन केलेले नसले तरी इतर वर्णने जवळपास सारखीच आहेत. 'थुपवंस' मध्ये कथा दुट्ठगामणि (१०१-७७ ईसापूर्व) ने संपते, तर 'दाठावंस' मध्ये ती लंकाधिपती कित्ति सिरी मेघवण्ण (कीर्ती श्री मेघवर्ण) पर्यंत विस्तारते, ज्याचा राज्यकाळ ३४४-३६२ ई. आहे. येथे बौद्ध धर्माच्या विकासाचा इतिहास बुद्धाच्या दातांच्या इतिहासाभोवती वर्णन केलेला आहे, जसे की कलिंगचा राजा गुहशिव याचा जावई दंतकुमार याने बुद्धाची डाव्या दाढीला लंकेत आणणे, तेथे कीर्तिश्री मेघवर्ण (सिरी मेघवर्ण) यांनी त्यांचे आदरपूर्वक स्वागत केले आणि लंकेचा राजा, भिक्षू संघ आणि अनुराधापुरात त्यांची पूजा करणारे उपासक यांसारख्या वस्तुस्थितीचे वर्णन हा या ग्रंथाचा मुख्य विषय आहे.*_
_असे मानले जाते की 'दाठावंस' हा पूर्वीच्या सिंहली रचना 'दळदावंस'वर आधारित आहे. 'दाठावंस'च्या सुरुवातीलाच लेखकाने कबूल केले आहे की सिंहली देशातील कवींनी बुद्धाच्या दात-धातूचा इतिहास स्वदेश भाषेत (सिंहली) वर्णन केला आहे ("सदेभासाय कविही सीहले कतं पि वंसं जिदन्तधातुया") आणि देशांतील लोकांच्या हितासाठी मगधी भाषेत रूपांतर करित आहोत._
_*धम्मकित्ती महाथेर यांनीही सिंहली भाषेत या पुस्तकावर भाष्य (सन्ने) लिहिले. १४४२ मधील पगान (बर्मा) च्या प्रसिद्ध अभिलेखामध्ये, कदाचित याचा उल्लेख 'दाठाधातुवंस -टिका' या नावाने आहे. 'दाठाधातुवंस -टिका' ही पाली भाषेत फक्त 'दाठाधातुवंसा'वर लिहिलेली दुसरी कोणतीही रचना असू शकते. पुढे, दाठावंसावर आधारित सिंहली वंश-ग्रंथ लिहिला गेला, ज्याचे नाव 'दळदा पूजावली' होते.*_
*_मंगल होवो! कल्याण होवो! भले होवो!_*
*_!! ओम मणी पद्मे हूँ !!_*
🌼🌼🌼🌼🌼🌼🌼🌼🌼🌼🌼
*_मराठी अनुवाद :- महेश कांबळे_*
*_दिनांक :- १७/०६/२०२३_*
*_संदर्भ :- पाली साहित्य का इतिहास*_
*_लेखक :- डॉ भरतसिंह उपाध्याय_*
https://mikamblemahesh.blogspot.com/2023/06/blog-post_17.html
🌼🌼🌼🌼🌼🌼🌼🌼🌼🌼🌼
No comments:
Post a Comment