लाफिंग / हसणारा बुद्ध

 🌼🌼🌼🌼🌼🌼🌼🌼🌼🌼🌼

 *_लाफिंग / हसणारा बुद्ध_*

🌼🌼🌼🌼🌼🌼🌼🌼🌼🌼🌼

               _भगवान बुद्धांची कल्पना केल्याबरोबर मनाच्या पडद्यावर एक प्रतिमा तयार होते. चिंतनशील - डोळे अर्धवट उघडे अर्धे मिटलेले, ओठांवर कोमल हास्य, दृढ शांत स्थिर शरीर, जर आपण वाद-संवाद करणाऱ्या बुद्धांची कल्पना केली तर, त्यातून सौम्यता, शांतता, गंभीरता इ. विशेषणात्मक शब्द चित्रांमधून डोकावतात, पुढे येतात.हास्यविनोद, मस्करी करणाऱ्या बुद्धांची प्रतिमा आपल्या विचारातच कधीच येत नाही, परंतु तीपिटकामध्ये असे काही प्रसंग येतात ज्यामध्ये बुद्ध गोड स्मित करताना दिसतात. *भगवान बुद्धांचे एक नाव *सुखविहारी किंवा सुगत आहे.* सुगत याचा शब्दशः अर्थ जो आनंदी राहतो, जो खुश असतो, तो हसणार नाही, हे कसे शकत आहे.... *लाफिंग बुद्ध हे बौद्ध जगातील एक पौराणिक किंवा दंतकथेतील पात्र नसून एक ऐतिहासिक व्यक्तिमत्व आहे. चीनमध्ये एक अर्हत झालेत, जे सर्व विश्वात लाफिंग बुद्धांच्या (हसणारा बुद्ध) नावाने प्रसिद्ध झाले.*_ 

           _*दहाव्या शतकात चीनच्या फेंगुआ भागात एक बौद्ध भिक्खु झाले, क्वेसी त्यांच नाव. ते शरीराने स्थुल होते, लठ्ठ होते. असे म्हणतात की, जेव्हा त्यांना अर्हत पद प्राप्त झाले तेव्हा ते खळखळून हसले होते. दोन्ही हात उंचावून नाचू लागले.* जसे पाणी ज्या भांड्यात जाते ते त्याचेच रूप घेत तसे *अर्हत पद ज्या शरीरास प्राप्त होते, ज्या शरीरात उत्पन्न होते ते त्या व्यक्तीच्या व्यक्तिमत्त्वानुसारच व्यक्त होते. जर कवी मनाचा व्यक्ती अर्जत झाल्यास तर तो अर्हत कविता म्हणून व्यक्त होणार, जसे की वंगीश, मातृचेट, मिलारेपा इत्यादी. तत्वज्ञ व्यक्तीमध्ये ते तत्व म्हणून व्यक्त होणार उदा, सारीपुत, महाकश्यप, कात्यायन नागार्जुन, असंग, वसूबंधू, इत्यादी. नर्तकातील नृत्याने ते व्यक्त होणार. कलाकार चित्रकारांमध्ये चित्रकला म्हणून व्यक्त होणार, अशा प्रकारे चीन चे अर्हत क्वेसी यांनी स्वतःला खळखळून हसण्याच्या स्वरूपात व्यक्त केले.*_

          _या अत्युत्तम प्राप्तीनंतर क्वेसी यांचे दैनंदिन जीवन असे झाले की, ते त्यांच्या खांद्यावर एक थैली लटकवून फिरायचे त्यामध्ये फळे व मिठाई असे. जिथे त्यांना एखादे मूल किंवा मुलांचा घोळका दिसला की ते खांद्यावरची थैली उतरुन खाली मुलांना मिठाई वाटायचे मुले त्यांना बघून खळखळून हसायचे. ते सुद्धा मुलांना बघून हसायचे. जर एखादा वयस्कर व्यक्ती गंभीर चर्चेसाठी त्यांच्याकडे गेला तर ते त्यांची थैली खांद्यावर टाकून, मोठ्याने ठहाका मारत पुढे जायचे. *त्यांच्याबरोबर चर्चेचा हळुवार, प्रेमळ, झेनप्रसंग प्रसिद्ध आहे तो असा की, त्यांना समोरून येतांना पाहून एका विद्याव्यासंगी बौद्ध भिक्खूंनी पुढे जाऊन विचारले, संबोधी म्हणजे काय? क्वेसीने स्वतः च्या खांद्यावरून थैली उतरवली, जमिनीवर ठेवून खळखळून हसायला लागले. भिक्खूंनी पुन्हा विचारले, संबोधी कशी प्राप्त होते? क्वेसीने त्यांची थैली उचलून खांद्यावर ठेवली, आणि ठहाका मारुन जोरात हसून पुढे चालू लागले. या प्रसंगाची झेन व्याख्याकार विविधतेने व्याख्या करतात. त्यातील एक व्याख्या ही आहे की क्वेंसीने सुचक खुणेनेच म्हटले की, आसक्तीच्या मोहाच्या ओझाला उतरवून फेकणे हीच संबोधी होय. आणि या मिळकतीला, प्राप्तीला लोकांना वाटण्यासाठी चालत राहणे ही संबोधीची मिळकत होय, सफलता होय.* या व्यतिरिक्त इतिहासकारांना क्वेसीचे संवाद अग्रलेखामध्ये कुठेही लिहिलेले मिळत नाहीत._

           _*चिनी भाषेत थैली किंवा पोत्याला "बुदई" म्हणतात, वियतनामी भाषेत "बोदाई" आणि जपानी भाषेत "होनेही" म्हणतात. थैली सोबत असल्यामुळे अर्हत क्वेसी चे नाव बुदई, बोदाई किंवा होतेई हे सुद्धा लोकप्रिय झाले.* टक्कल, मोठे पोट, हसणारे ओठ, फुगलेले गाल त्यांची ही मुद्रा बघून लोक खूष होत असत. *त्यांच्या मृत्यूनंतर, चिनी लोकांनी त्यांच्या विविध मुद्रा, मुर्त्या बनवून एकमेकांना भेट म्हणून देणे सुरु केले. आणि अशी मान्यता झाली की क्वेसी ची मूर्ती भेट म्हणून मिळणे किंवा देणे त्यांना घरात ठेवणे, म्हणजे आनंदाचा पुरवठा करण्यासारखे ठरते. फेंगशुई आणि वास्तुकलेमध्ये अर्हत क्वेसी यांना लाफिंग बुद्धाच्या रूपाने इतके प्रसिद्ध केले की, जे बुद्धिस्ट नाहीत ते सुद्धा लाफिंग बुद्धाची मूर्ती आपल्या घरात तसेच कार्यालयात ठेवू लागले. थैली सोबत त्यांच्या एकूण बारा प्रकारच्या आकारातील विविध कलाकृती आहेत. प्रमाणित झाले की, जर त्यांना घरात किंवा कार्यालयात ठेवल्यास व नियमित त्यांच्यासमोर फुल धूप दिवा लावल्यास सुख समृद्धी मिळते. शेवटी अर्हत हे सुखसमृद्धी उत्पन्न करणारेच असतात.*_

           _शतकानंतर जेव्हा चिनी लोक अमेरिकेमध्ये शरणार्थी म्हणून पोहोचले, तेव्हा ते सोबत क्वेसी ची मूर्ती सुद्धा घेऊन गेले. आणि शरणार्थी राहत असलेल्या वस्तीमध्ये मधोमध त्यांनी मूर्ती ठेवली. हात वर उचलून खळखळून हसणारी क्वेसी ची मूर्ती अमेरिकन लोकांच्यामध्ये आकर्षणाची केंद्रबिंदू ठरली. *अमेरिकेच्या लोकांना अर्हत शब्द माहित नव्हता, म्हणून चिनी लोकांनी अमेरिकन लोकांच्या उत्सुकतेचे उत्तर देत क्वेसी यांना लाफिंग बुद्धाच्या स्वरुपात जगासमोर आणले. याप्रकारे चिनचे एक अर्हत क्वेसी हे लाफिंग बुद्धा, क्वेसी बुद्धा, च्या स्वरुपात जगात प्रसिद्ध झाले. कधीकधी पाश्चिमात्य लोक लाफिंग बुद्धा ला गौतम बुद्धाच्या रुपात ओळखण्यास चुकतात. खरं तर तो त्यांचा भ्रम आहे परंतु क्वेसी हे गौतम बुद्ध नाहीत.* लाफिंग बुद्धा वर संशोधन करणारे संशोधक विद्यार्थी त्यांची उत्पत्ती, निर्मिती सरळ सरळ भगवान बुद्धांशी जोडतात, विशेष करुन मज्झिम निकायातील एका मधुपिंडक नावाच्या सुत्ताचे प्रमुख देसनाकार अर्हत कात्यायान यांच्या सोबत. ते खूप सुंदर होते. त्यांचे सौंदर्य असे होते की पुरुष सुद्धा त्यांच्याकडे, त्यांच्या रुपावर आकर्षित होत. तेव्हा त्यांनी स्वतःच्या शरीराला ओबडधोबड बनवले. अगोदर ते लोक त्यांना पाहून आकर्षित होत असत, तेच लोक आता त्यांच्यावर हसत होते. असे म्हणतात की लाफिंग बुद्धा चे पुर्वज कात्यायन होते. वास्तविक बुद्धांच्या काळातील अर्हत कात्यायन हे ऐतिहासिक सत्य आहे, आणि दहाव्या शतकातील चीनचे अर्हत क्वेसी हे सुद्धा एक ऐतिहासिक सत्य आहे. या दोघांचेही अस्तित्व वेगळे आहे. आणि दोघेही प्रथम कालखंडातील आहेत. सध्या जे लाफिंग बुद्धा च्या नावाने लोकप्रिय आहेत ते बुद्धकालीन अर्हत कात्यायन नसून चीनचे अर्हत क्वेसी आहेत.*_ 

       _*संताच्या प्रतिमा, मूर्ती पूजास्थानी ठेवणे सकारात्मक ऊर्जेचे घटक मानले जाते, अर्हत क्वेसी यांच्या प्रतिमा घरात ठेवल्यास आनंदाचे तरंग, लाटा येण्यास कारणीभूत ठरतात यामध्ये काही शंका असू शकते? यांच्या प्रतिमा जर भगवान बुद्धांच्या प्रतिम सोबत ठेवल्यास जास्त प्रभाव पडतो. लक्षात ठेवायला हवे की, जर क्वेसीची मुर्ती किंवा प्रतिमा भगवंताच्या मुर्ती सोबत ठेवल्यास बुद्धांची प्रतिमा ही मोठी असायला हवी. जर दोन्ही मुर्त्या सारख्याच आकाराच्या असतील तर तथागत बुद्धांची मुर्ती ही लाफिंग बुद्धांच्या, हसणाऱ्या बुद्धाच्या मूर्ती च्या वरती, उंच जागेवर ठेवायला हवी.*_

🌼🌼🌼🌼🌼🌼🌼🌼🌼🌼🌼

*_महेश कांबळे_*

*१०/०५/२०२२*

*संदर्भ : -*

*१) मैत्री संपूर्ण धम्म आहे*

https://mikamblemahesh.blogspot.com/2022/05/blog-post_84.html

🌼🌼🌼🌼🌼🌼🌼🌼🌼🌼🌼