ॐ मणि पद्मे हुं

🌼🌼🌼🌼🌼🌼🌼🌼🌼🌼🌼

*_!! ॐ मणी पद्मे हुं !!_*

https://mikamblemahesh.blogspot.com/2024/06/blog-post_20.html

🌼🌼🌼🌼🌼🌼🌼🌼🌼🌼🌼

     _बरेच उपासक - उपासिका, गृहस्थ मंडळी वारंवार मला विचारणा करीत की, तुम्ही तुमच्या *प्रत्येक लेखात ॐ मणी पद्मे हुं  असे का लिहिता?* हे धम्माच्या विपरीत नाही का? तसेच या शब्दाचा अर्थ काय? वगैरे....वगैरे......या सर्वांच्या उत्तरासाठी हा लेख प्रपंच._

_*जेंव्हा काही आदरणीय वक्ते , प्रवचनकार तसेच धार्मिक संस्थांमधील पदाधिकारी आपल्या सार्वजनिक प्रबोधन, प्रवचना दरम्यान  "ॐ मणि पद्म हूँ" चा जप खोटे असल्याचे सांगितले जाते तेंव्हा ते अप्रत्यक्षपणे बाबासाहेबांना चुकीचे असल्याचे सांगतात, कारण बाबासाहेबांच्या पुस्तकांमध्ये हा मंत्र जपा च्या स्वरुपात आहे.*_

_*"ॐ मणी पद्मे हुं" आणि "बाबासाहेब" यांचा काही संबंध आहे का?* याबाबत आपण काही संदर्भ पाहू या...._

👉१. _*बाबासाहेब यांनी २४ फेब्रुवारी १९५६ रोजी मुळ मराठीमध्ये प्रकाशित केलेले - "बुद्ध पूजा पाठ".* ज्यामध्ये दैनंदिन व नियमित पूजापाठ यासाठी उपयोगी, त्रिशरण, पंचशील, तीन रत्नांची वंदना, बुद्धपूजेसह रतनसुत्त, या सर्व गाथा मराठी मध्ये लिहिलेले आहे. *या पुस्तकाची प्रस्तावना मराठीतून बाबासाहेबांनी स्वतः लिहिलेली आहे. त्यात त्यांनी हा उल्लेख केला की, या पुस्तिकेतील सुत्त त्यांनी १९५० च्या श्रीलंकेच्या प्रवासादरम्यान एकत्र केले होते. या पुस्तिकेतील सुत्त बाबासाहेबांनी त्यावेळचे प्रसिद्ध गायक मास्टर कृष्णराव यांच्याकडून गाऊन घेतले होते. याची निर्मिती तत्कालीन प्रसिद्ध ग्रामोफोन कंपनी एच. एम. व्हि. ने केली होती.*_

            _बोधिसत्व बाबासाहेब यांनी संकलित आणि स्वतः त्यांच्या जीवनात प्रकाशित केलेल्या या पुस्तिकेच्या शेवटी छोट्याशा शिर्षकात दिले आहे, "जप" व खाली तीन वेळा बोधिसत्व अवलोकितेश्वर याचे एक बौद्ध मंत्र छापले आहे._

*_ॐ मणि पद्मे हुं_*

*_ॐ मणि पद्मे हुं_*

*_ॐ मणि पद्मे हुं_*

👉२. _*महाराष्ट्र शासनाने प्रकाशित केलेल्या बोधिसत्व बाबासाहेबांच्या संपूर्ण साहित्याच्या इंग्रजी आवृत्तीच्या सोळाव्या खंडात वरील पुस्तिका मुळ मराठी स्वरुपात जशीच्या तशी प्रकाशित केली आहे. ज्यामध्ये शेवटच्या अध्यायाचे शिर्षक जप आहे, त्या अंतर्गत बोधिसत्व अवलोकितेश्वर यांचा वरील मंत्र लिखित आहे..... "ॐ मणि पद्मे हुं"*__

👉३. *बोधिसत्व बाबासाहेबांचा सर्वाधिक प्रसिद्ध ग्रंथ The Buddha and His Dhamma (मराठी आवृत्ती, बुद्ध आणि त्यांचा धम्म) १९५७ मध्ये प्रकाशित झाला. या ग्रंथाच्या पहिल्या आवृत्तीच्या शेवटी सुद्धा बोधिसत्व अवलोकितेश्वर यांचा वरील मंत्र तीन वेळा उल्लेखित करण्यात आला आहे "ॐ मणि पद्मे हुं"*_

👉४. _*महापरिनिर्वाणाच्या दोन दिवस अगोदर, ४ डिसेंबर १९५६ रोजी बोधिसत्व बाबासाहेबांनी श्री. वी.एस. कर्डक यांना बौद्ध विवाह सोहळा, विधी बद्दल एक अतिशय संक्षिप्त पत्र लिहिले होते, त्याचा शेवट बाबासाहेबांनी या मंत्राने केला आहे...."ॐ मणि पद्मे हुं"*_

_हे प्रामाणिक व अचूक संदर्भ सिद्ध करतात की, *बोधिसत्व बाबासाहेब करूणेचे बोधिसत्व अवलोकितेश्वराचा मंत्र जप करीत असत. ॐ मणि पद्मे हुं, कारण या मंत्राला त्यांनी आपल्या पुस्तकांमध्ये "जप" या शिर्षका अंतर्गत दिला आहे.*_

👉५. _*बाबासाहेब यांचे सचिव नानकचंद रत्तू यांनी त्यांच्या स्मृती वर इंग्रजीमध्ये एक पुस्तक लिहिले "Reminiscences and Remembrances of Dr. B. R. Ambedkar" डॉ. बाबासाहेब आंबेडकरांचे स्मरण या नावाने जे मुळात १९९५ मध्ये  प्रकाशित झाले. आणि याची हिंदी आवृत्ती २००९ तसेच २०१२ मध्ये सम्यक प्रकाशन नवी दिल्ली द्वारे "बाबासाहेब डॉ. आंबेडकर संस्मरण और स्मृतिया" या शिर्षकाने प्रकाशित झाले. या प्रकाशनाचे प्रकाशक प्रमुख श्री. शान्ति स्वरुप बौद्ध यांच्या हस्ते २००२ मध्ये लिहिले गेले. या पुस्तकातील इंग्रजी भाषेतील सुप्रसिद्ध कादंबरीकार, विशेषता, "द अनटचेबल" या कादंबरीचे "लेखक मुल्कराज आनंद" यांची बोधिसत्त्व बाबासाहेब यांच्या सोबतची एक मुलाखत प्रकाशित झाली* वरील चर्चेचा मुळ इंग्रजीचा प्रारंभिक उतारा खालील प्रमाणे आहे :-_

_On a balmy evening in May 1950, two gentleman seated themselves on a bench in Bombay,s Cuffe Parade and proceeded to hold a conversation. One of them was the architect of the In- dian Constitution Dr. Bhimrao Ramji Ambedkar. The other was noted writer Mulk Raj Anand, author of "the Untouchable". Forty years later. Dr. Anand recalls the illuminating conversation with the messiah of the downtrodden._

*_B.R.Ambedkar: I prefer the Buddhist greeting - Om mani padmaye! May the lotuses awake._*

_Mulk Raj Anand: I agree. How thoughtless we are! Of course, Namaskar means - I bow before you..._

*_B.R.Ambedkar: That perpetuates submission! May the Lotuses awake' is a prayer for Enlightenment._*

_Mulk Raj Anand: Indeed, old habits die hard. We adopt them un- thinkingly..._

_B.R.Ambedkar: In everything..._

_या संभाषणाच्या सुरूवातीच्या भागाचे भाषांतर खालीलप्रमाणे... ? *मे १९५० च्या एका सुखद संध्याकाळी, मुंबईतील कफ परेड मैदानावर दोन सद्‌गृहस्थ बाकड्यावर बसले आणि त्यांच्यातील संवाद सुरु झाला. त्यापैकी एक होते, भारतीय घटनेचे शिल्पकार डॉ, भिमराव रामजी आंबेडकर, दुसरे होते, सुप्रसिद्ध साहित्यिक आणि अस्पृश्य या कादंबरीचे लेखक मुल्कराज आनंद... चाळीस वर्षांनंतर डॉ. आनंद यांनी दलितांच्या मसिहाबरोबर त्यांचे झालेले संभाषण पुन्हा प्रकाश झोतात आणतात.*_

_मुल्कराज आनंदः नमस्कार डॉ. आंबेडकर..._

*_भिमराव रामजी आंबेडकरः बौद्धांसाठी मला ह्या शुभेच्छा भावतात... ॐ मणि पद्मे हुं - कमळांना उमलू द्या..._*

_मुल्कराज आनंदः मी तुमच्याशी सहमत आहे. आम्ही किती विचारहिन आहोत. आम्ही शब्दांच्या अर्थाने पुनरावलोकन न करता त्यांना स्विकारतो. हे खरे आहे की, नमस्कार म्हणजे मी तुमच्यापुढे नमन करतो._

*_भिमराव रामजी आंबेडकरः यामुळे समर्पणाकरिता सातत्य लाभते. कमळ कुलू द्या यामध्ये बुद्धत्वाच्या उमलण्यासाठी ची प्रार्थना आहे._*

_मुल्कराज आनंदः खरंतर जुन्या सवयी सहजा जात नाहीत. आम्ही विचार न करता त्यांना स्विकारतो._

_भिमराव रामजी आंबेडकरः प्रत्येक गोष्टीत._

 _ही एक लांबलचक चर्चा आहे. ज्यात या *संभाषणाच्या सुरुवातीच्या भागात बोधिसत्व बाबासाहेबांनी मुल्कराज आनंद यांच्या अभिवादनाला तसाच प्रतिसाद न देता, ॐ मणि पद्मे हुं म्हणून उत्तर दिले,*_

             _*या संभाषणाद्वारे बौद्ध मंत्र, "ॐ मणि पद्मे हुं" याबद्दल बाबासाहेब यांनी एका भावी कल्पनेवर प्रकाश पाडला की, ते केवळ या मंत्राचा जपच करायचे नाही तर त्यांना, याला "नमस्कार" या शब्दा ऐवजी बौद्ध समाजात एकमेकांना अभिवादन करण्यासाठी रूजवायचे होते, म्हणुनच त्यांनी मुल्कराज यांच्या नमस्काराच्या प्रतिक्रियेदाखल आपल्या प्रिय बौद्ध अभिवादनाने म्हणजेच "ॐ मणि पद्मे हुं" ने उत्तर देऊन त्याचे स्पष्टीकरण देखील केले.*_

              _हे अगदी खरे आहे की, नमस्कार या शब्दाचा अर्थ होतो नमन करणे, नतमस्तक होणे, ज्याअर्थी बाबासाहेब भारतात ज्या समाजाचे नेतृत्व करत होते आणि ज्या देश, देशाचे - वेळेचे प्रतिनिधित्व करत होते, ते त्या समाजाला नतमस्तक नाही तर, वर येण्यासाठी, फुलण्याच्या इच्छेने बोलत होते. उठणे व फुलणे हे साधारण अर्थाने नाहीतर बुद्धत्वाच्या पदापर्यंत उठणे व फुलणे होते. म्हणून बहुजन समाजासाठी, एकमेकांना अभिवादनासाठी हा मंत्र त्यांनी निवडला होता. ॐ मणि पद्मे हुं ._

👉६. *_"ॐ मणि पद्म हुं" बोधिसत्व अवलोकितेश्वर यांचा मंत्र आहे त्याचा सरळ अर्थ आहे की, ज्ञानाचे रत्न कमळाच्या हृद्यात आहे... लडाख, सिक्कीम, अरुणाचल आणि तिबेट या पारंपारिक समाजामध्ये हा मंत्र अजूनही प्रचलीत आहे. परमपूज्य दलाई लामा स्वतः या मंत्राचा जप करतात._*

            _*दुःखाची गोष्ट म्हणजे लोक मुळाचा शोध न घेता, आपल्या अल्पज्ञान व खास करून पूर्वग्रहामुळे बाबासाहेबांच्या ग्रंथांमध्ये, संपादनात, काटछाट करीत आहेत. आजच्या प्रकाशकांनी बाबासाहेबांच्या पुस्तकातून व लेखांमधून "ॐ मणि पद्म हुं" हा मंत्र काढला आहे.* सम्यक प्रकाशन कृतज्ञतेसाठी पात्र आहे की, ज्यांनी बाबासाहेबांचे ग्रंथ जसेच्या तसेच छापले आहेत._

👉७. _*बोधिसत्व बाबासाहेब दररोज बुद्धांच्या मूर्ती समोर उभे राहून, हात जोडून नियमितपणे प्रार्थना करायचे आणि नंतर चटईवर बसून नियमितपणे ध्यान करायचे. बाबासाहेबांचे वैयक्तिक सचिव नानकचंद रत्तू यांनी त्यांच्या आठवणीत "डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर कुछ अनछुये प्रसंग" या पुस्तकामध्ये पृष्ठ क्रमांक ६०,७५,७७ या तीनही ठिकाणी हे नमूद केले आहे.*_

        _मला आशा आहे की, वरील संदर्भ हे आपल्याला पडलेल्या प्रश्नांची उत्तरे देऊ शकली असेल._        

*_मंगल होवो! कल्याण होवो! भले होवो!_*

*_!!ॐ मणी पद्मे हूँ !!_*

🌼🌼🌼🌼🌼🌼🌼🌼🌼🌼🌼 

*_संकलन - महेश कांबळे_*

*_दिनांक :- २०/०६/२०२४_*

*_संदर्भ :-_*

_*१) बुद्ध पूजा पाठ (२४ फेब्रुवारी १९५६)*_

_*२)  डॉ बाबासाहेब आंबेडकर लेखन आणि भाषणे खंड १६*_

_*३) ४ डिसेंबर १९५६ रोजी बोधिसत्व बाबासाहेबांनी श्री. वी.एस. कर्डक यांना बौद्ध विवाह सोहळा विधी बद्दल लिहिलेले पत्र*_

_*४) नानकचंद रत्तू लिखित पुस्तक  Reminiscences and Remembrances of Dr. B. R. Ambedkar*_

*_५) मैत्री संपूर्ण धम्म आहे_*

*_६) बाबासाहेबांच्या भाषणासाठी उभारण्यात आलेल्या मंचावर असलेले ॐ मणी पद्मे हुं चे बॅनर_*

🌼🌼🌼🌼🌼🌼🌼🌼🌼🌼