🌼🌼🌼🌼🌼🌼🌼🌼🌼🌼🌼
*_महाबोधिवंस / महाबोधिवंश_*
*_!! ओम मणी पद्मे हूँ !!_*
🌼🌼🌼🌼🌼🌼🌼🌼🌼🌼🌼
_*'महाबोधिवंश' किंवा 'बोधिवंश' ही अनुराधापुरात लावलेल्या बोधीवृक्षाची कथा आहे. त्याची उत्पत्ती सिंहली भाषेत होती आणि त्यातून तिचे पालीमध्ये भाषांतर झाले. ही एक मिश्रित गद्य-पद्य रचना आहे. सर्व गाथा मुख्यतः 'महावंश' मधून घेतल्या आहेत. 'वंसत्थप्पकासिनी' किंवा महावंश-टिकामध्ये 'महाबोधिवंसट्ठकथा' किंवा 'बोधिवंसत्यकथा' या प्राचीन ग्रंथाचा उल्लेख आहे. हे प्रस्तुत 'महाबोधिवंश' किंवा त्याच्या मूळ सिंहली स्वरूपासारखे मानले जावे की नाही, याबद्दल विद्वानांमध्ये एकमत नाही.* महाबोधिवंशाच्या लेखकाने येथे बौद्ध धर्माच्या सुरुवातीच्या इतिहासाचे वर्णन बोधिवृक्षाच्या इतिहासाच्या रूपात केले आहे, जे *जातककथा 'समंतपासादिका'ची बाहिरनिदान कथा 'सुमंगलविलासिनी'ची निदान-कथा, दीपवंश, महावंश इत्यादी प्राचीन स्त्रोतांवर आधारित आहे.*_
_बुद्ध दीपंकरापासून सुरुवात करून, वंस-ग्रंथकारांनी अनेकदा केल्याप्रमाणे, तीन बौद्ध संगीतींचे वर्णन, महेंद्राचे लंकेला आगमन, महाविहाराचे बांधकाम, चेतियागिरी विहार इत्यादी, या सर्व गोष्टींचे वर्णनही या ग्रंथात केले आहे. नवनंदांचा उल्लेख या ग्रंथात आहे, हे त्याचे मोठे वैशिष्ट्य म्हणता येईल._
_*सिंहली भिक्षु उपतिस्स हे 'महाबोधिवंश'चे लेखक होते.* एकोणिसाव्या शतकात श्रीलंकेत लिहिलेल्या 'सासनवंसदीप' या ग्रंथात असे म्हटले आहे की,_
_*“उपतिस्स महाथेरो मागधाय निरुत्तिया।*_
_*बोधिवंस अका धीरो धीरेही अभिवण्णियं।।.”*_
_डॉ. मललसेकरांच्या मते, उपतिस्स थेराचा काळ दहाव्या शतकाच्या आसपास आहे आणि डॉ. गायगर यांचे मत अकराव्या शतकातील मध्यभागी आहे." S. A. Strong यांनी त्यांना बुद्धघोषाचे समकालीन मानले आहे, ज्याचा प्रतिवाद डॉ. गायगर यांनी केला आहे. *कथनशैली पाहता 'महाबोधिवंश' चे साम्य नंतरच्या वंस-ग्रंथापेक्षा अधिक दिसून येते, त्यामुळे दहावे किंवा अकरावे शतक असे संकलित करणे योग्य आहे. बाराव्या-तेराव्या शतकात गुरुलुमोणी (गुरुलू महा उपासक) यांनी सिंहली भाषेत "महाबोधीवंस" वर 'धर्म-प्रदिपिका' नावाच्या व्याख्या किंवा परीकथा लिहिली. तेराव्या-चौदाव्या शतकात महाबोधिवंशाचे सिंहलीमध्ये १२ अध्यायांमध्ये भाषांतर झाले. अठराव्या शतकातील प्रसिद्ध सिंहली भिक्षू सरणंकर संघराज यांनी 'मधुरार्थ प्रकाशिनी' नामक एक व्याख्या संस्कृतकृत सिंहली भाषेत "महाबोधीवंस" वर भाष्य लिहिले. बर्मामध्येहि "महाबोधीवंस" हि एक लोकप्रिय रचना आहे. "पिटकत्थमेन्" मध्ये दिल्या गेलेल्या सूचनेनुसार पगानच्या सहस्सरंसी नामक भिक्षूंनी बाराव्या शतकात त्यावर टिका लिहिली आहे.*_
*_मंगल होवो! कल्याण होवो! भले होवो!_*
*_!! ओम मणी पद्मे हूँ !!_*
🌼🌼🌼🌼🌼🌼🌼🌼🌼🌼🌼
*_मराठी अनुवाद :- महेश कांबळे_*
*_दिनांक :- २७/०७/२०२३_*
*_संदर्भ :- पाली साहित्य का इतिहास_*
*_लेखक :- डॉ भरतसिंह उपाध्याय_*
https://mikamblemahesh.blogspot.com/2023/07/blog-post_27.html
🌼🌼🌼🌼🌼🌼🌼🌼🌼🌼🌼
No comments:
Post a Comment