माणसाची अधोगती कशाने होते?

 🌼🌼🌼🌼🌼🌼🌼🌼🌼🌼🌼

  

      *_माणसाची अधोगती कशाने होते?_*

   

           _एके समयी भगवान श्रावस्ती येथील जेतवनातील अनाथ पिंडकाच्या विहारात राहत होते. त्या वेळी मध्यरात्र उलटल्यानंतर आपल्या तेजाने जेतवन दिप्तीमान करित एक देव भगवंतांच्या बाजूला उभा राहिला आणि त्यांच्या सन्निध जाऊन आदराने त्यांना अभिवादन करून बाजूला उभा राहिला आणि भगवंतांना उद्देशून  म्हणाला -_

        *_गौतमा, मी तुला अधःपतन पावणाऱ्या माणसाविषयी काही प्रश्न करणार आहे. कृपा करून अधःपतनाची कारणे काय असतात ते मला सांग!'_*

*भगवंतांनी सांगण्याचे मान्य केले आणि ते म्हणाले :*

            *_'कोणाची उन्नती होत आहे आणि कोन अघोगतीला जात आहे हे सहज समजण्यासारखे आहे. धर्मप्रेमी हा उन्नतपथावर, तर धर्मद्वेष्टा हा अधोगतीच्या पथावरील वाटसरू आहे हे अधोगतीचे / अधःपतनाचे पहिले कारण होय._**

       *_'अधोगतीच्या वाटसरूला दुर्गुणी माणसे प्रिय वाटतात आणि सद्गुणी माणसे अप्रिय वाटतात. त्याची दुर्गुणी माणसांवर श्रद्धा असते हे त्याच्या अधोगतीचे / अधःपतनाचे दुसरे कारण होय._*

     *_'झोपाळूपणा, गप्पा मारण्याची आवड, निरुद्योगीपणा, आळस, क्रोधाविष्टता ही सर्व अधोगतीचे / अधःपतनाचे तिसरे कारण होय._*

        *_आईबाप वृद्ध झाले असताना जवळ संपत्ती असूनही त्यांचे पालनपोषण न करणे अधोगतीचे / अधःपतनाचे चौथे कारण होय._*

          *_'ब्राह्मण, श्रमण किंवा अन्य साधूंना असत्य भाषणांनी ठकविणे हे अधोगतीचे / अधःपतनाचे पाचवे कारण होय._*

         *_'जवळ विपुल द्रव्य, सुवर्ण, धनधान्य असूनही त्या सर्वांचा एकट्यानेच उपभोग घेणे हे अधोगतीचे / अधःपतनाचे सहावे कारण होय._*

         *_'आपले कुळ, संपत्ती, जात यांचा अभिमान बाळगून आपल्या आप्तेष्टांचा तिरस्कार करणे हे अधोगतीचे / अधःपतनाचे सातवे कारण होय._*

        *_'व्यभिचार, मध्यपान, जुगार यांमध्ये द्रव्याचा अपव्यय करणे हे अधोगतीचे / अधःपतनाचे आठवे कारण होय._*

         *_'स्त्रीमध्ये समाधान न पावता वेश्या, गणिका आणि परस्त्रीया यांचा समागम करणे हे अधोगतीचे / अधःपतनाचे नववे कारण होय._*

         *_'जो गतयौवन (वयातील) पुरुष तींबरु वृक्षाच्या फळाप्रमाणे (लहान) स्तन असलेल्या (तरुण) स्त्रीशी लग्न करतो व तिच्या ईर्षेने झोपत नाही हे अधोगतीचे / अधःपतनाचे दहावे कारण होय._*

        *_'असंयमी, उधळी स्त्री अथवा पुरुष यांच्या हाती आपल्या व्यवहाराची सत्ता देणे हे अधोगतीचे / अधःपतनाचे अकरावे कारण होय._*

       *_'जवळची साधने अल्प असूनही क्षत्रिय कुळात जन्म झाला, या जोरावर अफाट महत्वकांक्षा आणि सार्वभौमतेची इच्छा बाळगणे हे अधोगतीचे / अधःपतनाचे बारावे कारण होय._*

*_'हे कुलोत्तम देवा, ही सर्व अधःपाताची कारणे आहेत. या सर्वांवर विजय मिळवलास तरच तू वाचशील.'_*

*संदर्भ: बुद्ध आणि त्यांचा धम्म*

*संकलन : महेश कांबळे*

🌼🌼🌼🌼🌼🌼🌼🌼🌼🌼🌼

पती आणि पत्नी

 🌼🌼🌼🌼🌼🌼🌼🌼🌼🌼🌼

  

                        *_पती आणि पत्नी_*

         एकदा भगवंत मदुरा आणि निरंजना यांच्यामधील राजरस्त्याने चालले होते. या रस्त्यावर त्यांना पुष्कळ गृहस्थ व त्यांच्या पत्नी भेटल्या. तेव्हा भगवंतांनी रस्त्या सोडून एका झाडाखाली आसन स्वीकारले. गृहस्थ आणि त्यांच्या पत्नींनी त्यांना अशा रीतीने स्थानापन्न झाल्याचे पाहिले. ते सर्व भगवंतांजवळ आले. त्यांनी भगवंतांना अभिवादन केले आणि जवळच बसून त्यांना विचारले, *'पती-पत्नीतील सुयोग्य संबंध कोणता?*' यावर भगवंतांनी उत्तर दिले,

*हे गृहस्थ हो, पति-पत्नींना चार प्रकारे एकत्र राहता येते.* 

           _दुष्ट पुरुष दुष्ट स्त्रीबरोबर राहत असेल_

           _दुष्ट पुरुष देवतेबरोबर राहत असेल_

            _सत् पुरुष दुष्ट स्त्रीबरोबर राहत असेल_

            _सत् पुरुष एखाद्या देवतातुल्य स्त्रीबरोबर राहत असेल_

          *हे गृहस्थ हो! दुष्ट पुरुषाचे जीवन म्हणजे हत्या, चोरी, अपवित्रता, असत्भाषण, मद्यपान, दुष्ट आणि पापी वर्तणूक, मोहाविष्ट मन आणि सत्पुरुषांची निंदा याने भरलेले असते आणि त्याच्या दुष्ट स्त्रीचे जीवनही तद्वतच असते. अशा प्रकारे सद्गृहस्थ हो, दृष्ट पुरुष दुष्ट स्त्रीबरोबर जीवन व्यतीत करीत असतो.'*

       *'गृहस्थ हो! दुष्ट पती आणि देवतातुल्य पत्नी यांच्या जीवनात पती वर सांगितल्याप्रमाणे वर्तत असतो. परंतु पत्नी हत्या, चोरी, व्यभिचार, असत्य भाषण, मद्यपान यांपासून परावृत्त असते. तिची वर्तणूक सद्गुणी आणि हितकर असते. अंतःकरण मोहाधिन नसते. ती आपल्या कौटुंबिक जीवनात सद्गुणी माणसांची निंदा करीत नाही किंवा त्यांना उद्देशून अपशब्द बोलत नाही. त्याप्रमाणे गृहस्थ हो, दुष्ट मनुष्य देवतातुल्य पत्नीसह राहत असतो.*

       *गृहस्थ हो सज्जन, देवतुल्य पुरुष आणि दुष्ट पत्नी यांचे जीवन असे असते. या जीवनात पती हत्या, चोरी, व्यभिचार, असत्य भाषण, मद्यपान यांपासून परावृत्त होऊन राहतो. त्याची वागणूक गुणयुक्त व हितकर असते. मोहाधिन होऊन आपल्या कौटुंबिक जीवनात तो सद्गुणी पुरुषांची कधी निंदा करीत नाही किंवा त्यांना उद्देशून अपशब्द बोलत नाही. परंतु त्याची पत्नी मात्र वर वर्णिलेल्या दुष्ट स्त्रीसारखी वागत असते.*

         *गृहस्थ हो, चौथ्या प्रकारची पती-पत्नी जीवनात जणू काय देव, देवतेबरोबर राहत आहे अशी वागतात. कारण ते दोघेही पती-पत्नी हत्या, चोर्यकर्म, असत्य-भाषण, व्यभिचार, मद्यपान यांचा आपल्या वर्तनाला स्पर्श होऊ देत नाहीत आणि मोहाधिन होऊन सत्पुरुषांच्या निंदेने आपली जीभ विटाळीत नाहीत.*

*_गृहस्थ हो, पती-पत्नीच्या एकत्र जीवनाचे असे चार प्रकार आहेत._*

*संदर्भ: बुद्ध आणि त्यांचा धम्म*

*संकलन : महेश कांबळे*

🌼🌼🌼🌼🌼🌼🌼🌼🌼🌼🌼

सुखी गृहस्थ

 🌼🌼🌼🌼🌼🌼🌼🌼🌼🌼🌼

  

                        *_सुखी गृहस्थ_*

            एकदा अनाथपिंडक भगवंताकडे आला आणि त्यांना अभिवादन करून जवळच्या आसनावर बसला. *गृहस्थाचे सुख लक्षात आहे हे जाणण्याची अनाथपिंडाकाला उत्सुकता लागली होती.* म्हणून अनाथपिंडकाने गृहस्थाच्या सुखाचे रहस्य सांगण्याची भगवंतांना विनंती केली.

             _भगवंत म्हणाले,_

*गृहस्थाचे पहिले सुख स्वामीत्वात आहे. गृहस्थाजवळ धन असते. त्याने ते न्यायाने, भलेपणाने, उद्यागाने, शरीरसामार्थ्याने आणि निढळाच्या घामाने कमावलेले असते. मी हे धन न्यायाने मिळविलेले आहे, या विचाराने गृहस्थाला सुख वाटते.*

*दुसरे सुख उपभोगाचे, गृहस्थाजवळ धन असते ते त्याने न्यायाने, भलेपणाने, उद्यागाने, शरीरसामार्थ्याने आणि निढळाच्या घामाने कमावलेले असते. त्या धनाचा तो उपयोग घेतो आणि पुण्यकृत्य करतो. न्यायाने मिळविलेल्या माझ्या धनाच्या जोरावर मी पुण्यकृत्य करीत आहे, या विचाराने त्याला सुख लाभते.*

*तिसरे सुख म्हणजे अन् - ऋण. गृहस्थ कोणाचेही लहानमोठे ऋण लागत नाही यामुळे तो सुखी असतो. मी कोणाचेही लाही ऋण लागत नाही, ह्या व अशा विचाराने तो सुखी होतो.*

*चौथ सुख निर्दोषतचे. काया, वासिगा, मनसा निर्दोष कृत्ये करीत राहिल्यामुळे गृहस्थ सुखी होतो.*

        _अनाथपिंडक, जर गृहस्थ प्रयत्न करील तर खरोखर त्याला ह्या चारही प्रकारचे सुख लाभेल._

*संदर्भ: बुद्ध आणि त्यांचा धम्म*

*संकलन : महेश कांबळे*

🌼🌼🌼🌼🌼🌼🌼🌼🌼🌼🌼