🌹 *बुद्ध धम्मातील विशिष्ट भिक्खु-भिक्षुनी-उपासक-उपासिका* 🌹

          *_नन्दा, भद्रा कपिलानी, श्रुगालमाता_*

 *नन्दा* ही शाक्यवंशिय असून अत्यंत सुंदर होती. *तिला जनपद  कल्याणी म्हणत*. तिच्या बर्याच आप्तगणांनी धम्मदिक्षा घेतल्यामुळे तिनेही प्रव्रज्या घेतली. परंतु अजून ही तिला आपल्या रुपाबद्दल गर्व होता. एकदा भगवंतांचे प्रवचन ऐकत असताना, तिच्या मनांतील रूपगर्वितेचा भाव भगवंतांनी ओळखला व आपल्या रिद्धीबलाने तिला तेथेच अतिसुंदर स्वर्गीय अप्सरेचे दर्शन घडविले. जिचे तारुण्य हळूहळू नष्ट झाले, प्रौढावस्था आली. नंतर म्हातारपणाची लक्षणे दिसू लागली. त्यामुळे *_नंदेला रूपाच्या अनित्यतेचे व जीवनाच्या नश्वरतेचे ज्ञान झाले व ती पूर्णतः विरक्त झाली. थेरिगाथेमध्ये तिच्या ज्ञानसंपदेची महिमा आहे. ती ध्यानरत भिक्खुणींमध्ये श्रेष्ठ होती._*

*भद्रा कपिलानी* _ही सागल (सियालकोट) मधील कपिल गोत्रीय ब्राह्मणाची मुलगी होती. तिचे मगध देशातील समृद्धशाली पिपल माणबकाशी लग्न झाले आणि ती सुखमय जीवन व्यतीत करू लागली._ परंतु *तिच्या पतीने भगवंतांचा उपदेश ऐकून प्रव्रज्या घेतली व पुढे तो भिक्खु काश्यप या नावाने प्रसिद्ध झाला.* हे पाहून कपिलानी हिनेही गृहत्याग करून प्रव्रज्या घेतली. *_त्याग, साधना व धम्मज्ञानामुळे स्मृती धारण करणाऱ्या प्रमुख भिक्खुणींमध्ये तिची गणना होत असे._*

*श्रुगालमाता* हिचा जन्म राजगृहातील एका कुलीन परिवारांत झाला. तिचा मुलगा श्रुगाल नित्यप्रती भगवंतांचा उपदेश श्रवण करण्यास जात असे आणि परत येऊन आपल्या मातेस त्याचा मतितार्थ सांगत असे. त्यामुळे _*तिच्या मनात श्रद्धामय हृदयात विरक्त भावना जागृत होऊन तिने प्रव्रज्या ग्रहण केली व पुढे अर्हत्व प्राप्त केले. तिच्या अगाध श्रद्धेमुळे तिला श्रद्धामयी भिक्खुंणींमध्ये प्रमुख स्थान मिळाले, व श्रद्धामय जननी "श्रुगालमाता" या नावाने ती प्रसिद्ध झाली.*_


 *संकलन -*  *महेश कांबळे*