🌹 *बुद्ध धम्मातील विशिष्ट भिक्खु-भिक्षुनी-उपासक-उपासिका* 🌹
           
         
                  *_सम्राट अशोक_*
   
         *बुद्ध धम्माचे मूळ स्थायिकपणे रुजू होण्याकरिता सर्वात अधिक हातभार सम्राट अशोकाने लावला. त्याला कधी महान अशोक, कधी प्रियदर्शी अशोक, तर कधी धम्माशोक ह्या विशेषणांनी संबोधिले जाते.* _सम्राट अशोक मगधराज बिंदुसार ह्याचा पुत्र आणि चंद्रगुप्त मौर्याचा नातू होय._ भगवान बुद्धांच्या महापरिनिर्वाणानंतर सुमारे दोनशे वर्षांनी, साधारणपणे इ.स. पूर्वी तिसऱ्या शतकामध्ये सम्राट अशोकाची कारकीर्द झाली. अशोकाने ८४००० स्तूप निर्माण केले.
       _सम्राट अशोक भारताच्या इतिहासातील सर्वात सामर्थ्यशाली सम्राट, अतिशय पराक्रमी योद्धा आणि थोर मुत्सद्धी म्हणून प्रसिद्ध होता. तथापि त्याचे सत्यावरील प्रेम, त्याची न्यायप्रियता, धार्मिक मतभेदाबद्दल सहिष्णुता, राज्यकारभारातील निःपक्षपात, आजाऱ्याविषयी, गरिबांविषयी व प्राणिमात्रांंविषयी दया, ही त्याच्या स्वभावाची महान वैशिष्ट्ये होती. त्याने केलेल्या लोकोपयोगी कार्यांंमुळे त्याचे नाव सैबेरियापासून ते श्रीलंकेपर्यंत मोठ्या आदराने घेतले जाते._
     *राज्याभिषेकानंतर दहा वर्षांनी सम्राट अशोकाने कलिंग देशावर स्वारी केली. त्या लढाईत एक लक्ष सैनिक रणांगणात ठार झाले. दीड लक्ष सौनिकांना बंदी बनविण्यात आले. गावांची नासधूस आणि जाळपोळ झाली व येणेप्रमाणे भयंकर नरसंहार झाला व संपूर्ण प्रदेशाला बीभत्स स्वरूप आले. तेे पाहून पाषाणहृदयी सम्राट अशोकाचे मन लोण्याहुुनही मऊ झााले व त्याने महाश्रमण निग्रोधांकडून बौद्धधम्माची दीक्षा घेतली*
       _अशोकाने दुर्वर्तनी भिक्खुंची संघातून हकालपट्टी केली आणि सदाचारी भिक्खुंना प्रोत्साहन दिले. सर्वत्र प्रार्थनामंदिरे आणि ८४,००० विहार बांधले, उद्याने तयार केली, लोकांसाठी व प्राण्यांसाठी रुग्णालय उघडली, धम्माच्याया नावाखाली शिरकाव झालेल्या अशुद्ध तत्त्वांना धम्मातून काढून टाकून धम्माची पुनर्स्थापना करण्याकरिता पाटण्याला धम्मपरिषद/संगीति भरविली. स्त्रियांना धार्मिक शिक्षणाला चालना दिली, भगवंतांच्या धम्माची शिकवण द्यावयास आपल्या मित्रदेशांना व भारतातील सर्व राज्यांत आणि पांच ग्रीक राजांकडे शिष्टमंडळे पाठविली. त्याने कपिलवस्तू, बुद्धगया, ऋषीपतन मृगदाव (म्हणजे सारनाथ) आणि कुसीनगर ह्या बौद्धांच्या चार प्रमुख तिर्थक्षेत्री आणि त्याशिवाय इतर हजारो ठिकाणी स्मरणचिन्हे उभारली._
      *सम्राट अशोकाच्या उदात्त स्वभावाचे परिपूर्ण दाखले अद्यापही अस्तित्वात आहेत.* काही वर्षांपूर्वीच भारताच्या निरनिराळ्या प्रदेशांत खडकांवर खोदलेल्या त्याच्या चौदा राजाज्ञांचा उत्खननाद्वारे शोध लागलेला आहे. त्याच्या आज्ञेने उभारलेल्याआ आठ स्तंभांचा शोध लागलेला आहे. हे शिलालेख आणि स्तंभ अशोकाच्या अतिसूज्ञ मनोवृत्तीची आणि आजवर झालेल्या सर्व राजांमध्ये तो सर्वश्रेष्ठ होऊन गेल्याची साक्ष आहेत. अशोकाच्याआ शिलालेखावरून असे दिसून येते की, बौद्धधम्म सहिष्णुतेवर, विश्वबंधुत्वावर, सदाचरणावर आणि न्यायावर अधिष्टीत आहे. स्वार्थबुद्धी, संप्रदायाभिमान किंवा असहिष्णुतेचा त्यात मागमूस नाही. पाश्चिमात्य देशांतील मोठमोठ्या पंडितांची बौद्धधम्मावर श्रद्धा जडण्यास ह्या शिलालेखांची फार मदत झाली आहे.
        *अशोकाने आपला प्रिय पुत्र महिंद्र आणि कन्या संघमित्रा यांना धम्मकार्याला अर्पण केले आणि धम्माचा प्रसार करण्यासाठी त्यांना श्रीलंकेला पाठविले, ही त्याची सर्वात मूल्यवान देणगी होय.*
       *_सम्राट अशोकाने भिक्खुंना धर्मप्रचारासाठी परदेशाला पाठविले होते त्या सर्वांची माहिती "महावंश" नावाच्या ग्रंथामध्ये नमूद केलेली आहे. संपूर्ण भारतभर काश्मीर ते कन्याकुमारीपर्यंत धम्माचा प्रचार करून धम्मराज्य स्थापित केले_*


*संकलन -*  *महेश कांबळे*