भिक्खु, भदंत आणि उरगेन

🌼🌼🌼🌼🌼🌼🌼🌼🌼🌼🌼

*_भिक्खु, भदंत आणि उरगेन_*

https://mikamblemahesh.blogspot.com/2025/06/blog-post_22.html

🌼🌼🌼🌼🌼🌼🌼🌼🌼🌼🌼

*_भिक्खू_*

_*'भिक्खू' हा पाली भाषेतील शब्द आहे, ज्याला संस्कृतमध्ये 'भिक्षु' म्हणतात.* भाषिक अर्थाने भिक्खू किंवा भिक्षु म्हणजे याचक किंवा भीक मागणारा. परंतु *बौद्ध अर्थाने भिक्खू म्हणजे भीक मागणारा नव्हे, तर 'जो धम्माचा याचक आहे' तो होय. भगवान बुद्धांसमोर जो धम्माची याचना करत असे, त्याला भगवान 'एहि भिक्खवे' (ये भिक्षू) असे म्हणून दीक्षा देत, म्हणजेच संघात सामील करत असत.*_

*_भदंत_*

_त्याचप्रमाणे, पाली भाषेत *'भद्द'* हा शब्द आहे, ज्यापासून संस्कृतमध्ये *'भद्र'* शब्द बनला आहे, *ज्याचा अर्थ 'भला, कल्याणकारी, सुंदर' असा होतो.*_

_याप्रकारे, '*भदन्त' या शब्दाचा अर्थ 'भद्रतेचा अंत' म्हणजे कल्याणकारीतेची पराकाष्ठा गाठलेला व्यक्ती 'भदन्त' होय.* जसा महानतेची पराकाष्ठा गाठलेला व्यक्ती 'महंत' म्हणवला जातो, त्याचप्रमाणे *भद्रतेची पराकाष्ठा प्राप्त केलेल्या व्यक्तीला 'भदन्त' म्हणतात.*_

*_स्थविर_*

_*स्थविरचा साधा-सोपा शाब्दिक अर्थ आहे - जो स्थिर आहे तो स्थविर आहे. आध्यात्मिक अर्थ आहे - ज्याचे चित्त स्थिर झाले आहे, चित्ताची व्याकुळता नाहीशी झाली आहे, तो स्थविर आहे. जो स्थविरांमध्ये स्थविर आहे, तो महास्थविर आहे.*_

_प्रचलित अर्थांमध्ये स्थविराची वरिष्ठता तीन प्रकारची असते:_

_१. *वय (आयुष्य):* अर्थात वयाने वरिष्ठ._

_*२. वर्षावास:* अर्थात वर्षावासांच्या संख्येने वरिष्ठ._

_*३. ज्ञान:* अर्थात स्रोतापन्न, सकृतागामी इत्यादी अवस्थेमुळे वरिष्ठ._

*_उरगेन_*

_आजच्या तारखेत *'उरगेन' हा तिबेटी भाषेतील शब्द आहे, जो 'गुरू, ज्ञानी, पूजनीय, शांत, पावन' इत्यादी अर्थांनी वापरला जातो. परंतु या शब्दाची मूळ उत्पत्ती भारतातील 'उदुंबर' या शब्दापासून झाली आहे.* जशी 'झेन' शब्दाची मूळ उत्पत्ती 'झान' किंवा 'ध्यान' या शब्दापासून झाली आहे._

१. _*पाली भाषेतील 'झान' हा शब्द संस्कृतमध्ये 'ध्यान' झाला.*_

२. _*संस्कृतमधील 'ध्यान' हा शब्द चिनी भाषेत 'चा'न' झाला.*_

३. *_चिनी भाषेतील 'चा'न' तिबेटी भाषेत 'घान' झाला._*

४. *_तिबेटीतील 'घान' कोरियन भाषेत 'सोनजान' झाला._*

५. *_कोरियातून व्हिएतनामी भाषेत तो 'थियेन' झाला._*

६. *_व्हिएतनाममधून जपानमध्ये पोहोचल्यावर हा शब्द 'झेन' झाला._*

_ज्या क्रमाने लिहिले आहे, त्याच क्रमाने या देशांमध्ये बुद्ध धम्माची यात्रा झाली आहे._

_त्याचप्रमाणे 'उरगेन' हा शब्द 'उदुंबर' किंवा 'औदुंबर' पासून बनला आहे, ज्याचा अर्थ 'गूलर' (अंजीर) असा होतो._

_सध्याच्या *ओडिशा किंवा ओडीशाचे प्राचीन नाव 'उड्डियान' होते.* गूलरला उदुंबर किंवा औदुंबर म्हणतात. उदुंबर किंवा औदुंबरचे अपभ्रंशित रूप 'उड्डियान' आहे. *ओडिशाच्या पुरीपासून नालंदापर्यंत गूलरच्या झाडांची बहुतायत होती, त्यामुळे या संपूर्ण भूभागाला 'उड्डियान' म्हटले जात असे.* एवढेच नाही, तर *हा संपूर्ण भूभाग बौद्धांची तंत्रभूमी देखील मानला जातो. बौद्धांचे तंत्रयान याच भूभागातून तिबेटमध्ये हस्तांतरित झाले. त्यामुळे तिबेटी भाषेत या भूभागातून आलेल्या पूजनीय आचार्यांसाठी तिबेटी भाषा व उच्चारात 'उरगेन' हे संबोधन वापरले गेले आहे.*_

🌼🌼🌼🌼🌼🌼🌼🌼🌼🌼🌼

*_लेखक : श्री राजेश चंद्रा सर_*

*_मराठि अनुवादक / संकलन : महेश कांबळे_*

*_दिनांक : २२/०६/२०२५_*

🌼🌼🌼🌼🌼🌼🌼🌼🌼🌼🌼