पाली भाषेचे व्याकरण

  🌼🌼🌼🌼🌼🌼🌼🌼🌼🌼🌼

*_पाली भाषेचे व्याकरण_*

https://mikamblemahesh.blogspot.com/2024/03/blog-post_84.html

*_!! ओम मणी पद्मे हूँ !!_*

🌼🌼🌼🌼🌼🌼🌼🌼🌼🌼

पाठ पहिला : वर्णमाला व मूळाक्षरे

पाली भाषेच्या व्याकरणाच्या अनेक परंपरा असून त्यातील 'कच्चायन' आणि मोग्गलान' या दोन प्रमुख आचार्याच्या व्याकरण परंपरा महत्त्वाच्या मानल्या जातात. कच्चायन व्याकरण परंपरेतील एकूण वर्णसंख्या (मुळाक्षरे) काही भाषा तज्ञांच्या व विचारवंतांच्या मते ४० तर काहींच्या मते ४१ आहे. कारण काही ठिकाणी 'अ' या स्वर असलेल्या मूळाक्षरावर अनुस्वार देऊन 'अं' हे एक अतिरिक्त मूळाक्षर तयार केलेले असून त्यास व्यंजन मानले गेले आहे. त्यामुळे त्यात एक मुळाक्षर जास्तीचे मानले गेल्याने एकूण वर्णसंख्या ४१ झाली आहे. मोग्गलान व्याकरण परंपरेत मात्र एकूण ४३ वर्ण सांगितलेले आहेत. कच्चायन व्याकरण परंपरेतील वर्णमालेतील मुळाक्षरे अधिक प्रचलीत व मान्यताप्राप्त आहेत. ते पुढील प्रमाणे आहेत.

स्वर : कच्चायन व्याकरणातील स्वराक्षरे: अ, आ, इ, ई, उ, ऊ, ए, ओ.

व्यंजन : कच्चायन व्याकरणातील एकूण व्यंजनाक्षरे काही ठिकाणी ३२ तर काही ठिकाणी ३३ दिलेले आहेत. ते पुढील प्रमाणे आहेत

क,

ख,

ग,

ङ

ट, ठ,

ड,

घ,

च,

छ,

ज,

द,

झ, ञ

ढ,

ण

त, थ,

ध, न

प, फ, ब,

भ,

म

य, र, ल,

व,

स, ह,

अं

ळ,

मराठी भाषेतील मुळाक्षरांमधील 'अं' हे वर्णाक्षर 'स्वर' आहे; परंतु पाली भाषेत मात्र ते व्यंजन मानले जाते. अशा अनेक गोष्टी संभ्रम निर्माण करणाऱ्या असल्यामुळे पाली भाषेच्या अध्ययनास प्रारंभ करताना सर्व प्रथम पाली भाषेचे प्राथमिक ज्ञान दर्शविणारी मूळ वर्णमाला जाणून घेणे आवश्यक आहे. स्वराक्षराच्या वर्णमालेप्रमाणे व्यंजनांच्या वर्णमालेतही प्रत्येकी आठ अक्षरे आहेत. ज्याप्रमाणे मराठीतील व्यंजनाक्षरास स्वराक्षर जोडले म्हणजे त्याचे पूर्ण अक्षर तयार होते. त्याच प्रमाणे पालीत सुद्धा व्यंजनास स्वर जोडून पूर्ण अक्षर तयार होत असतेः व त्यानुसार मूळाक्षरांची संपूर्ण वर्णमाला बनते. स्वराक्षरांप्रमाणे व्यंजनाक्षरांचे रूप देखील पाली भाषेत बदलत असल्याचे दिसून येते.

*_मंगल होवो! कल्याण होवो! भले होवो!_*

*_!! ओम मणी पद्मे हूँ !!_*

🌼🌼🌼🌼🌼🌼🌼🌼🌼🌼🌼 

*_संकलन - महेश कांबळे_*

*_दिनांक :-२९/०३/२०२४_*

*_संदर्भ :-_*

_*१) धम्मपद - अप्पमादवग्ग, अट्ठकथा*_

🌼🌼🌼🌼🌼🌼🌼🌼🌼🌼🌼