विनयधर परिवार

☘️🌿☘️🌿☘️🌿☘️🌿☘️🌿☘️

*_विनयधर परिवार_*

☘️🌿☘️🌿☘️🌿☘️🌿☘️🌿☘️

              _बौद्ध परंपरा विनयाविषयी सर्व नियमांची निर्मिती / प्रज्ञापन भगवान बुद्धांच्या मुखातून झाली असे मानते. म्हणून बुद्धांनाच विनय म्हटले आहे. *आचार्य बुद्धघोषांनी लिहिलेली विनयपिटकाची अट्टकथा "समन्तपासादिका" मधील "बाहिर निदान कथेत" भिक्खुंची अप्रतिहत परंपरेचा उल्लेख केला आहे, ज्यांनी बुद्धकाळापासून त्यांच्या त्यांच्या काळापर्यंत विनयपिटकाचा उपदेश दिला.*_
           _बुद्ध काळात विनयधरात उपाली प्रमुख होते हे अंगुत्तर निकायाच्या एतदग्ग वग्गावरून जाणतो. प्रथम संगतीच्या वेळी आयुष्यमान उपालीनेच विनयाच संगायन केले होते अशी विनयपिटकाची ओळन्ओळ सांगते._*त्या महान विनयधरांची विनय परंपरा महाविनय, बुद्धांच्या विनयाचा बुद्धकालीन विनय स्थविर उपालिंपासून प्रारंभ होतो.* अर्थात विनयधराचा प्रारंभिक मूळ पुरुष म्हणजेच विनयधर परिवाराचा मूळ पुरुष महाप्रज्ञावान, विनयसूर्य उपाली स्थविरच आहेत ह्यात तिळमात्रही खोटे नाही. *बुद्धकालीन बुद्धशिष्य स्थविर आयुष्यमान उपालिंपासून ते महाधम्मप्रिय अशोकांच्या समकालीन मोग्गलिपुत्ततिस्स स्थवीरांपर्यंत विनयधरांचा परिवार 'परिवार' ग्रंथाच्या प्रथम परिच्छेदात आलेला आहे.*_   
               _विनयाचे जन्मदाता महामानव सम्यक संबुद्ध भगवान तथागत आहेत आणि त्यातून जन्म घेऊन विनयधर परिवाराला वाढविणारा तथागत बुद्धांनंतर प्रारंभ होतो तो विनयसूर्य आणि विनयातील ध्रुवतारा -_

*१)* सर्वप्रथम आयुष्यमान उपाली स्थविर
*२)* दुसरा विनयधर आयुष्यमान दासक स्थविर
*३)* तिसरा विनयधर आयुष्यमान सोणक स्थविर
*४)* चौथा विनयधर आयुष्यमान सिग्गव स्थविर
*५)* पाचवा विनयधर आयुष्यमान मोग्गलिपुत्ततिस्स स्थवीर
                 _हे पाच जम्बुद्विपाचे श्रेष्ठ विनयधर आणि प्रथम संगीतीपासून ते तृतीय संगीतिपर्यंत विनयाला सुरक्षित व सुव्यवस्थित चालविणारे महान तारे आहेत._
                _त्यानंतर तृतीय संगीताच्या पुढे विनय परंपरा गतिमान करणारा गतिज्ञ ज्याने जम्बुद्विपातुन सिंहल द्विपापर्यंत नेऊन पोहचविण्याचा हिमालय प्रयास करणारा विनयधर परिवारातील धीर, गंभीर, महाप्रज्ञामयी आणि साहसी विनयधर म्हणजे_
*६)* सहावा विनयधर आयुष्यमान महामहिंद्र चक्रवर्ती महान सम्राट अशोकांचा मुलगा. *पुढील 'विनयधर परिवाराचा' आयुष्यमान महेंद्र हा मूळ पुरुष ठरला कारण त्यांपासून विनयधर परिवार विदेशात निर्माण झाला.* आयुष्यमान महेंद्र जम्बुद्विपातुन धर्माच्या प्रचार आणि प्रसार हेतू सिंहलद्वीपला गेले आणि धम्माबरोबर विनयाची सीमा पण त्यांनी विस्तृत केली, धम्माला गती दिली आणि विदेशात विनयाच्या परंपरेचा परिवार निर्माण केला.

*७)* सातवा विनयधर आयुष्यमान अरिट्ठ स्थवीर
*८)* आठवा विनयधर आयुष्यमान आर्यतिस्सदत्त स्थवीर
*९)* नववा विनयधर आयुष्यमान कालसुमन स्थवीर
*१०)* दहावा विनयधर आयुष्यमान दीर्घ स्थवीर
*११)* अकरावा विनयधर आयुष्यमान दिघसुमन स्थवीर
*१२)* बारावा विनयधर आयुष्यमान कालसुमन स्थवीर
*१३)* तेरावा विनयधर आयुष्यमान नाग स्थवीर
*१४)* चौदावा विनयधर आयुष्यमान बुद्धरक्षित स्थवीर
*१५)* पंधरावा विनयधर आयुष्यमान तिस्स स्थवीर
*१६)* सोळावा विनयधर आयुष्यमान देव स्थवीर
*१७)* सतरावा विनयधर आयुष्यमान सुमन स्थवीर
*१८)* अठरावा विनयधर आयुष्यमान चुलनाग स्थवीर
*१९)* एकोणविसावा विनयधर आयुष्यमान धम्मपालित स्थवीर
*२०)* विसावा विनयधर आयुष्यमान रोहण स्थवीर
*२१)* एक्केविसावा विनयधर आयुष्यमान खेम स्थवीर
*२२)* बाविसावा विनयधर आयुष्यमान उपतिस्स स्थवीर
*२३)* तेविसावा विनयधर आयुष्यमान फुस्सदेव स्थवीर
*२४)* चोविसावा विनयधर आयुष्यमान सुमन स्थवीर
*२५)* पंचेविसावा विनयधर आयुष्यमान पुप्फ स्थवीर
*२६)* सव्वीसावा विनयधर आयुष्यमान महासिव स्थवीर
*२७)* सत्ताविसावा विनयधर आयुष्यमान उपाली स्थवीर
*२८)* अठ्ठाविसावा विनयधर आयुष्यमान महानाग स्थवीर
*२९)* एकोणतीसावा विनयधर आयुष्यमान अभय स्थवीर
*३०)* तिसावा विनयधर आयुष्यमान तिस्स स्थवीर
*३१)* एकेतीसावा विनयधर आयुष्यमान पुप्फ (फुस्सपण) स्थवीर
*३२)* बत्तीसावा विनयधर आयुष्यमान चूलअभय स्थवीर
*३३)* तेहतीसावा विनयधर आयुष्यमान तिस्स स्थवीर
*३४)* चौतिसावा विनयधर आयुष्यमान चुलदेव स्थवीर
*३५)* पस्तीसावा विनयधर आयुष्यमान सीव स्थवीर

                 _ह्या महाप्रज्ञ, विनयज्ञ मार्ग विद्वांनी ताम्रपर्णी द्विपात विनय पिटकाला प्रस्थापित आणि प्रकाशित केले. ज्याप्रकारे कोणत्याही महाविद्यालयाच्या भिंतीवर तयार केलेल्या प्रस्तरपटावर त्यांच्या प्राचार्याच्या कोरलेल्या नावाच्या सूचित कशाचीच शंका नसते अथवा कोणीच करीत नाहीत, त्याचप्रमाणे आपणाला पण स्थविरवादि परंपरेच्या विनयधरांच्या नावाच्या यादीत प्रामाणिकच मानावे लागेल._ 

*कारण स्वतः भगवान बुद्धांनी आपल्या विनयशील विनयधरांची प्रशंसा केली ते म्हणतात -*_

_*"यं मया सावकानं सिक्खापदं पञ्ञतं, तं मम सावका जीवित हेतु पि नातिककमन्ति."*_

*_(अंगुत्तरनिकाय)_*

        

             ह्याचा अर्थ होतो *_"ज्या शिक्षापदांना, सदाचाराच्या नियमांना मी आपल्या श्रावकांसाठी प्रज्ञप्त / सूचित केले आहे, निर्माण केले आहे, ते त्या सदाचाराच्या नियमाला प्राणापेक्षाही जास्त सुरक्षित ठेवण्यासाठी ते त्याचे उल्लंघन करणार नाहीत."_*

              _हे असे महाप्रज्ञावान तेजोनिध विनयात परिपूर्ण होते. म्हणूनच २५०० वर्षापर्यंत आजही आणि पुढेही ते नाव विश्वाच्या विनयाच्या इतिहासात अटळ राहतील ह्यात काहीच शंका नाही._

☘️🌿☘️🌿☘️🌿☘️🌿☘️🌿☘️

*संदर्भ :-*
*_विनयपिटक - परिवार - विनयधर परिवार_*

*संकलन :- महेश कांबळे*
*२३/११/२०२१*
https://mikamblemahesh.blogspot.com/?m=1

☘️🌿☘️🌿☘️🌿☘️🌿☘️🌿☘️