🌼🌼🌼🌼🌼🌼🌼🌼🌼🌼🌼
*_प्रज्ञा, न्याय आणि सत्संगती_*
*_बुद्धिमान व्हा, न्यायी व्हा आणि सत्संगती करा. हा बौद्ध जीवनमार्ग आहे._*
*जो मनुष्य काय वर्ज्य करावे हे तुम्हाला दाखवितो, जो तुमच्या दोषांबद्दल तुम्हाला वाक्ताडन करतो आणि जो बुद्धिमान आहे अशा माणसाच्या हातून, ज्याप्रमाणे गुप्त धन दाखविणार्या माणसामागून तुम्ही जाता त्याप्रमाणे तुम्ही जात रहा. अशा सत्पुरुषांचे अनुयायित्व हे तुमचे वाईट करणार नाही. भले करील.*
*जो चुकल्यास रागे भरतो; जो शिकवितो; अनुचित करण्याचा प्रतिबंध करतो तो सुजनांचा प्रिय आणि दुर्जनांना अप्रिय वाटतो. पापी आणि नीच मनुष्याची संगत करू नका. सदाचारी पुरुषांची मैत्री करा. श्रेष्ठ पुरुषांची मैत्री करा. जो धर्मामृताचे सेवन करतो त्याचे मन गंभीर असते आणि जीवन सुखी असते. सज्जन हे श्रेष्ठ पुरुषाने उपदेशिलेल्या धर्माने आनंद पावतात.*
*_पाटकार माळी कालव्यातून आपल्या इच्छेप्रमाणे पाण्याला वळण देतो, बाणाकार बाणाला नीट वळवितो, सुतार लाकडाच्या ओंडक्याला वळण देतो, त्याप्रमाणे शहाणे लोक स्वतःला नियमानुसार वागण्याचे वळण देतात._*
*_सत्पुरुष कोणत्याही परिस्थितीत दक्षतेने चालतात. ते इच्छातृप्तीच्या निमित्ताने बोलत नसतात. सुखाचा स्पर्श होवो अथवा दुःखाचा स्पर्श होवो ते कधीही आनंदाने उन्नत झालेले किंवा निराशेने पछाडलेले दिसत नाहीत._*
*_जीवनप्रवाशाला स्वतःहून श्रेष्ठ किंवा स्वतःच्या योग्यतेचा पुरुष भेटला नाही तर त्याने निग्रहाने एकलेपणानेच प्रवास करावा. परंतु मुरळाचा सहवास मात्र कधीही करू नये._*
*मूर्ख ज्या प्रमाणात स्वतःचा मूर्खपणा ओळखतो, त्या प्रमाणात तो शहाणा असतो; परंतु जो मूर्ख स्वतःला शहाणा समजतो तो खरोखर पुरा मूर्ख होय. मूर्ख मनुष्याला आयुष्यभर सत्संगती लाभली तरी ज्याप्रमाणे पळीला आमटीची चव कळत नाही त्याप्रमाणे त्याला लाभलेल्या सत्संगतीचे सत्य समजत नाही. अल्पबुद्धीचे मूर्ख हे स्वतःचेच शत्रू असतात; कारण ते दुष्कृत्ये करतात आणि त्याची कटू फळे त्यांना चाखावी लागतात. मूर्खाला खुशाल खोटी प्रसिद्धी, भिक्षुमध्ये अग्रमान, विहारात स्वामित्व, लोकांमध्ये सन्मान यांची खुशाल हाव धरू ध्या. कितीही बहुभाषी असला, वर्णाने कितीही सुंदर असला तरीही जो मत्सरी, कृपण, अप्रामाणिक आहे तो सन्मानास पात्र ठरत नाही.*
*ज्याच्या ठिकाणी हे सर्व दुर्गुण नाहीत, ज्याचे दुर्गुणाचे आमूलाग्र उच्चाटन झालेले असते, तो दोषयुक्त आणि शहाणा असतो तो सन्माननीय होय. जो मनुष्य एखादी गोष्ट हिंसेने तडीस नेतो, जो न्यायी नव्हे, उलट जो सत् आणि असत् यात भेद करतो, जो स्वतः पंडित असून इतरांना मार्ग दर्शवितो, जो स्वतः धर्मरक्षक असून हिंसेऐवजी बुद्धीने आणि धर्माने मार्गदर्शन करतो त्यालाच न्यायी पुरुष म्हणतात. फार बोलतो एव्हढ्यावरूनच कोणीही पंडित ठरत नाही. जो क्षमाशील आहे, जो द्वेष आणि भय यांच्यापासून मुक्त झाला आहे तोच पंडित होय. फार बोलतो एव्हढ्यावरून कोणी धम्माचा आधारस्तंभ ठरत नाही. जती माणसाचे ज्ञान अल्प असले तरी जो धम्माला साक्षात पाहतो, जो धम्माची कधीही हेळसांड करीत नाही तोच धम्माचा आधारस्तंभ असतो.*
*माणसाला दूरदर्शी, शाहणा, संयमी सहचारी भेटला तर त्याने त्याचा सहवास करावा. त्याच्याबरोबर आल्या संकटावर मात करावी, आनंदाने परंतु विचारीपणाने त्याची संगत धरावी. जर माणसाला दुरदृष्टिचा, शहाणा, संयमी सोबती लाभला नाही तर त्याने जसा एखादा राजा जिंकलेला प्रदेश मागे सोडून गजराजाप्रमाणे एकटाच पुढे जातो, त्याप्रमाणे त्याने आपला जीवनपथ एकट्यानेच आक्रमावा.*
*_जगात मातेची - पित्याची - श्रमणाची अवस्था सुखकर आहे. वार्धक्यातही टिकणारा सद्गुण सुखदायक, खोलवर मुळे जाऊन दृढ झालेली श्रद्धा सुखकर, ज्ञानार्जन सुखकर, पापत्याग सुखदायक. माणसाने शहाण्या, बुद्धिमान, पंडित, क्षमाक्षील, कर्तव्यदक्ष श्रेष्टच्या मार्गाने जावे. ज्याप्रमाणे चंद्र नक्षत्रांच्या मार्गाने जातो त्याप्रमाणे अशा प्रज्ञावान सुजनांचे अनुयायी व्हावे. डामडौल, प्रीती आणि आसक्ती ह्यांच्या उपभोगांची कास धरू नका. ज्याच्या ठिकाणी कळकळ आहे त्याच्या वाट्याला पुरेसा आनंद येतो_*
*_आंतरिक तळमळीने पंडित जेव्हा अंगच्या गर्वाचा निराश करतो तेव्हा तो शहणपणाच्या एकाहून उंच अशा शिखरावर चढून मूर्खांकडे तुच्छतेने पाहात असतो. दुःखापासून विमुक्त झालेल्या माणसांना पाहात असतो, त्याप्रमाणेच दुःखात मग्न असलेल्या लोकांकडे पाहात असतो. अविचारी माणसात विवेकशील, निद्रिस्तात जागृत असा तो शाहणा मनुष्य दुबळ्यांना मागे सारून पुढे जात असतो._*
*संदर्भ: बुद्ध आणि त्यांचा धम्म*
*संकलन : महेश कांबळे*
🌼🌼🌼🌼🌼🌼🌼🌼🌼🌼🌼
No comments:
Post a Comment