🌹 *बुद्ध धम्मातील विशिष्ट भिक्खु-भिक्षुनी-उपासक-उपासिका* 🌹

                     *खेमा*

          *खेमा (क्षेमा) हिचा जन्म सागल राजवंशात झाला. ती अतिशय सुंदर असून तिची कांती सुवर्णासारखी होती. तिचे बिंबिसार राजा बरोबर लग्न झाले.* एके दिवशी तिने असे ऐकले की, भगवान बुद्ध सुंदरतेची निंदा करतात. राजा *बिंबिसार भगवंतांचा प्रशंसक असून त्याची भगवंतांवर अगाध श्रद्धा होती.* त्याने आपल्या राजकवीला वेळूवनाच्या सौंदर्याविषयी काव्य रचून महालात त्याचे मोठमोठ्याने गायन करावयास सांगितले जेणेकरून ते राणीच्या कानी पडावे. क्षेमाने हे ऐकले व वेळूवणाची उत्सुकता लागून राजाची परवानगी घेऊन ती वेळूवनास गेली.
       _जेव्हा ती भगवंतांसमोर गेली तेव्हा भगवंतांनी तिच्या मनातील सौंदर्याबद्दलचे स्वाभिमानाचे भाव ओळखून आपल्या रिद्धीबलाने एक सुंदर अप्सरा पंख्याने वारा घालीत असल्याचा भास निर्माण केला. त्या अप्सरेचे स्वतःहून अधिक असलेले रुपलावण्य पाहून राणीला आपल्या रूपाची लाज वाटू लागली. पाहता पाहता ती अप्सरा तारुण्यांतून प्रौढावस्थेत व नंतर जराजर्जर म्हातारपणांत पोहचलेली तिला दिसली. तिचे दात पडलेले, केस पांढरे झालेले, सुरकुत्यांचा चेहरा असलेली आणि शेवटी ती आपल्या पंख्यासहितच जमिनीवर पडली, असे तिला दिसले. ते पाहून क्षेमाला वाटू लागले की, तिच्या नशिबिदेखील अशीच विपन्नावस्था लिहिलेली असणार._
    *तिचे मन येणेप्रमाणे नरम झालेले पाहून आणि धम्मोपदेश ऐकण्यास तयार झालेले जाणून भगवंतांनी उपदेश केला व क्षेमाला तिथल्यातीथेच विमल विरज चक्षु उत्पन्न झाला. त्यानंतर राजाच्या परवानगीने क्षेमाने भिक्खूणीची दीक्षा घेतली.*
   
     *_खेमाने अंतर्मनाच्या सर्व अवस्थांवर प्रभुत्त्व मिळविले व भिक्षुनी संघामध्ये "महाप्रज्ञावती" अशी तिची ख्याती झाली._*


*संकलन -*  *महेश कांबळे*